In stilstaand zoet water (óók in een regenplas!) kunnen slakken voorkomen die wormlarven bij zich dragen. Deze wormen veroorzaken bij de mens bilharzia (schistosomiasis), een ernstige en moeizaam behandelbare aandoening van de lever, blaas of nieren. Is baden echter noodzaak of raakt u te water tijdens het beoefenen van een watersport dan zijn er een paar tips waar u wellicht iets aan heeft:

– vermijd het zwemmen in stilstaand water; als u zich noodgedwongen in verdacht water (en dat is in principe élk stilstaand water) moet baden, zorg dat de periode zo kort mogelijk is en beslist niet langer dan tien minuten;

– baad niet in de nabijheid van woonkernen;

– smeer uw huid in met een insectenbestrijdingsmiddel voordat u te water gaat;

– droog u zorgvuldig af met gebruikmaking van een handdoek, óók als de zon hoog aan de hemel staat;

– als u doucht of een bad neemt in een guesthouse op een afgelegen plaats stel dan vooraf vast waar het water vandaan komt, het kan opgepompt zijn uit stilstaand water; het water dient in de ochtend verzameld te zijn en/of gefilterd met gebruikmaking van een ontsmettingsmiddel.

De meest voorkomende tropische ziekte is ongetwijfeld malaria. Als u zich aan de voorschriften van de arts houdt en op tijd uw malariapillen inneemt, geniet u de maximale bescherming. Malaria is de meest voorkomende én de meeste slachtoffers eisende tropische ziekte!

Een andere wijdverspreide ziekte die na malaria de meeste slachtoffers eist is aids. In Uganda komt deze ziekte op grote schaal voor, men spreekt over meer dan twee miljoen besmette personen. Dat lijkt overdreven, maar lang niet alle cijfers zijn betrouwbaar. Volgens de WHO bedroeg in 2008 het aantal besmette personen ongeveer 6% van de volwassen bevolking. Het is eenvoudig te voorkomen door seksueel verkeer met de lokale bevolking te vermijden. Gezien de simpelheid van die stelling ligt het voor de hand dat u zich uitsluitend kunt beschermen door gebruik te maken van condooms. In de steden zijn deze overal te koop, zodra u zich op het platteland begeeft wordt dat een stuk minder. Het is dus verstandig een voldoende voorraad bij u te steken. Houd er rekening mee dat inlandse mannen nauwelijks te bewegen zijn tot het gebruik ervan en dat aids als ziekte vrijwel onbespreekbaar is. Prostitutie komt vooral voor in de grotere steden.

Alle bloed in Uganda dat wordt gebruikt bij bloedtransfusies is op aids getest. Bij een bezoek aan klinieken in de grotere plaatsen kunt u ervan uitgaan dat u een injectie krijgt met een gedesinfecteerde naald. Drugsgebruik vormt ook in Uganda een bron van toenemende zorg. In het drugscircuit dient u bedacht te zijn op besmette naalden. Let er op dat u bij naalden niet alleen moet denken aan drugsgebruik, ze worden ook gebruikt voor tatoeages en bij piercings!

In het hooggebergte, vooral als u boven 2500 meter komt, loopt u de kans overvallen te worden door de zg. ‘hoogteziekte’. Symptomen zijn: hartkloppingen, kortademigheid, hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, verlies van eetlust, dan wel een combinatie ervan. U heeft zichzelf overschat of uw conditie laat toch wat te wensen over. De behandeling is simpel: een goede pijnstiller en rust. Enkele uren is meestal voldoende, maar vooral jongeren hebben soms enkele dagen nodig om te herstellen. Houd er tevens rekening mee dat u in het hooggebergte gemakkelijk een zware zonnebrand oploopt!

Als u een bergtocht van enkele dagen gemaakt heeft en u wilt nog een paar dagen lekker luieren in een stad of in een nationaal park, bestaat het risico dat u, nadat u reeds terug bent van uw bergtocht en zéker na een snelle afdaling, alsnog met een acute vorm van deze ziekte geconfronteerd wordt. Zoudt u doorvliegen naar bijvoorbeeld Tanzania of Kenia om daar nog van een strandvakantie te genieten dan dient u er rekening mee te houden dat het risico nóg groter is als u gaat duiken.

Allerlei insecten schijnen het op de mensheid gemunt te hebben. Niet iedere insectenbeet heeft malaria tot gevolg. Een insectenbeet altijd behandelen met een middel ter bestrijding van de (soms pijnlijke) gevolgen ervan. Teken willen zich nog weleens in uw huid vestigen. Dit is gedeeltelijk te voorkomen door stevig schoeisel en dikke sokken te dragen. Draag sokken over uw broek, u voorkomt de ‘inloop’ van bijvoorbeeld mieren. Een mierebeet kan zeer pijnlijk zijn, maar er zijn geen schadelijke gevolgen te verwachten en de pijn trekt over het algemeen snel weer weg. Teken treft u meestal in onderbenen en voeten aan. U herkent een teek aan een onderhuidse zwelling, de teek neemt uw bloed op. Op den duur kunt u er pijnlijke gevolgen van ondervinden, ook als u de teek slechts gedeeltelijk verwijdert. Controleer uw huid altijd op de aanwezigheid van teken als u een wandeling gemaakt heeft door begroeid gebied. De simpelste manier om ze te verwijderen is ze met een pincet zo dicht mogelijk op de huid beet te pakken en ze voorzichtig uit uw huid te trekken. Het is nog handiger om een tekentrekker mee te nemen.

Er is een aantal vliegen dat zich doorgaans onder de huid van dieren nestelt, maar, als ze de kans krijgen, hetzelfde doen bij mensen. Om die reden is het af te raden dieren aan te raken. Dat geldt zowel voor (in onze ogen) huisdieren, als voor die schattige lammetjes of ander vee.

De meeste hinder in de tropen wordt echter ondervonden van zonnebrand. De manieren om dat te voorkomen zijn bij ieder bekend. Toch is het de meest onderschatte kwaal in de tropen! Gebruik een zonnebrandcrème die geschikt is voor de tropen en die u zowel tegen uv-A als uv-B straling beschermt. Dat geldt onverkort voor een lippenbalsum.

Een veelvoorkomende kwaal is jeuk. Als uw huid schilferig is en geweldig jeukt dan kunt u dit in een paar dagen oplossen. Draag loszittende kleding, was u enkele malen per dag en droog uw huid goed af. Maak gebruik van een (ongeparfumeerde) talkpoeder. Uw beste verblijfplaats is een kamer met airconditioning. Vindt u zweren op uw huid, dan bent u waarschijnlijk gebeten door de zandvlieg. U heeft leishmaniasis, ook wel berglepra genoemd, onder de leden en de assistentie van een arts is nodig. Vooral kinderen zijn hier gevoelig voor.

Ten slotte, slangenbeten. Het komt weinig voor, maar u kunt het treffen. U voorkomt al veel door stevig schoeisel te dragen. Mocht u desondanks een slangenbeet oplopen, probeer de slang te herkennen, maak er een foto van. De meeste slangen zijn ongevaarlijk, maar er zitten ook gemene typetjes tussen. Een zwelling rond de slangenbeet, koorts, ongecontroleerde bewegingen, stuiptrekkingen, verlammingsverschijnselen, kortademigheid of gezicht tintelingen, ze kunnen erop duiden dat u gebeten bent door een giftige slang. Zo snel mogelijk naar een kliniek of ziekenhuis. Lukt dat niet op korte termijn, dan weet de lokale bevolking over het algemeen een (eveneens lokaal) middel om u er weer bovenop te krijgen, u dient dit echter indien mogelijk te vermijden.

Een paar tips:

– gebruik geen alcohol of een andere pijnstiller dan paracetamol;

– er mag niet in de beet geprikt of gesneden worden, zuig de wond ook niet schoon;

– uw bloedsomloop mag niet gehinderd worden, dus bind de plek niet af;

– gebruik geen ijs of ander middel dat een zwelling of verkleuring voorkomt.