Zwitserland is een democratische bondsstaat die in het jaar 1291 ontstond. Sinds 1848 is het land een republiek. De staat bestaat officieel uit 23 kantons, maar in feite door enige deelkantons uit 26. Een kanton lijkt, ondanks zijn totaal andere grootte en bevolkingsaantal, in staatkundig opzicht veel meer op een van de Amerikaanse staten dan op een Nederlandse provincie.

Bond, kanton en gemeenten

Bond, kanton en gemeenten vormen de drie niveaus van de staat. De gemeente is autonoom, heeft een eigen grondwet: de gemeenteverordening. De gemeente staat echter onder toezicht van het kanton, dat zelfstandig is, een eigen grondwet heeft en bij bepaalde stemmingen in de Bond kan meebeslissen. Het kanton is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor lokale wegen, eigen spoorwegen, energievoorziening, bankwezen, rechtbanken en het functioneren van de politie. Dat gedeelte van het nationale leger dat uit ingezetenen van een bepaald kanton bestaat, kan ook binnen datzelfde kanton zelfstandig worden ingezet. Staatsrechtelijk is de Bond het hoogste orgaan. De federatieve Bondsregering (Bondsraad) zorgt voor zaken die het geheel der kantons aangaan, zoals buitenlandse zaken, landsverdediging, post en muntwezen, douane, doorgaande autowegen en spoorwegen.

Wetgevende macht

De Bondsvergadering (Bundesversammlurtg) is de hoogste wetgevende macht in Zwitserland, bestaande uit de Nationale Raad (Nationalrat) met 200 leden en de Standenraad (Standerat) met 46 leden. De eerste wordt rechtstreeks voor vier jaar gekozen door het volk, waarbij de kantons kiesdistricten zijn, en is vergelijkbaar met de Nederlandse Tweede Kamer. In de Standenraad, getrapt gekozen en vergelijkbaar met de Eerste Kamer, hebben namens elk kanton twee leden zitting. Sinds 1971 hebben ook vrouwen kiesrecht.

Regering

De Bondsvergadering kiest telkens voor vier jaar een Bondsraad van zeven leden, die als ministers fungeren. Jaarlijks wordt een van de leden tot president benoemd, waarbij hij zijn eigen departement blijft beheren. Als de Bondsraad in het parlement een nederlaag te verwerken krijgt, vat niemand dit op als een motie van wantrouwen. Hij wijzigt zijn voorstel en regeert met een gerust hart verder.

De voorzitter van de Bondsraad is in wezen geen staatshoofd van Zwitserland, zoals er in de praktijk ook geen echte Zwitserse nationaliteit is. Iedere Zwitser is door geboorte allereerst inwoner van een bepaalde gemeente en dat is met de naam van het kanton de eerste vermelding in een Zwitsers paspoort. En zo wordt het hoogst gelegen land van Europa gekenmerkt door een regeringsvorm die bij voorkeur de besluiten van onder naar boven neemt.

Volksraadpleging

In geen land ter wereld zijn het recht en de plicht van volksraadpleging door het nemen van een 'volksinitiatief' of het houden van een 'referendum' zo gewoon als in Zwitserland. Dit geldt zowel voor zaken die de Bond (Zwitserland als geheel) als het kanton (de Zwitsers spreken dan van 'Staat') betreffen. Iedere wet die in de Bondsvergadering is aangenomen, moet aan een referendum onderworpen kunnen worden. Hiervoor zijn binnen 90 dagen 50.000 handtekeningen of het verzoek van drie kantons nodig. Als 100.000 inwoners van mening zijn dat een wet uitbreiding of wijziging behoeft, dan zorgen hun handtekeningen onder dit initiatief ervoor dat een referendum moet beslissen of de rest van de bevolking achter hen staat.

Politieke partijen

De belangrijkste politieke partijen in Zwitserland zijn op het ogenblik: Vrijzinnigen (FDP), ChristenDemocraten (CVP/PDC), SociaalDemocraten (SP/PS) en Zwitserse Volkspartij (SVP/UDC). Zij hebben allen afgevaardigden in de Standenraad. Kleinere partijen zijn: Zwitserse Democraten (SD), Nationale Actie Partij (NA), Evangelische Volkspartij (EVP), Liberaal Democraten (LPS), Groenen (GPS), Autopartij (APS), Partij van de Arbeid (PDA) en Partij van Ticino (Lega dei ticinesi ofwel Lega). Zij hebben geen afgevaardigden in de Standenraad, maar wel in de Nationale Raad. In deze Nationale Raad zit ook een aantal onafhankelijke afgevaardigden.

Rechterlijke macht

De hoogste rechterlijke macht is in handen van het Bondsgerecht. Deze rechtbank is de hoogste beroepsinstantie in civiele zaken en zij spreekt recht in tegen de staat gerichte delicten. Voorts ziet zij er nauwlettend op toe dat de verschillende grondwetten van de kantons worden nageleefd.

Neutraliteit

Het belangrijkste principe in de buitenlandse politiek is de neutraliteit. Op het Congres van Wenen in 1815 beloofden de Europese grootmachten Zwitserland 'erkenning en toekenning van een eeuwigdurende neutraliteit'. Sindsdien mengt het land zich niet in conflicten tussen vreemde mogendheden en sluit het geen verbonden. Toch komt ook hier langzaam verandering in. Sinds enige tijd zoekt het land aansluiting bij het Verenigd Europa. In 1998 besloot men samen te gaan werken op het gebied van de burgerluchtvaart, het vracht en treinverkeer, research en het vrij bewegen van mensen in de EU en Zwitserland. Deze zogenoemde bilaterale overeenkomst werd officieel in 2000 bekrachtigd door het Zwitserse parlement. Nu is de beurt aan de Europese lidstaten om het verdrag te bekrachtigen. Vermoedelijk zal dit in 2002 zijn beslag krijgen.