Copacabana, 155 km van La Paz ligt, tussen twee heuvels ingesloten, op een schiereiland aan de oevers van Lago Titicaca. Deze plaats werd door diverse culturen bevolkt waaronder de Inca’s en de Tiwanaku. Volgens een Spaanse kroniekschrijver bevonden zich op het schiereiland 75 tempels, waar men met goud en zilver bedekte monolieten (gedenkstenen) aanbad. Nu zijn er nog voorbeelden van zoals Estela de Chissi en Intikala. Sinds de Spaanse bezetting is Copacabana voor Bolivianen de belangrijkste bedevaartplaats van het land en de Virgen de la Candelaria of Virgen Morena (de donkerbruine Heilige Maagd) die zich in de indrukwekkende basiliek bevindt, is de patrones van Bolivia. Daarnaast komen veel Bolivianen hiernaartoe voor een ch’alla, de inzegening van hun pas gekochte auto of bus door priesters en yatiris (spirituele, wijze heren). Copacabana heeft diverse bezienswaardigheden en goede hotels, restaurants en souvenirwinkels. Voor de toeristen vormt Copacabana de uitgangsbasis om het nabijgelegen Isla del Sol en Isla de la Luna te bezichtigen.

Geschiedenis

Copacabana wordt beschouwd als de wieg van de Aymarabeschaving, maar dit is een gebied waar andere belangrijke Andesculturen zich eerder hebben gemanifesteerd zoals rond 1300 v.Chr. de Chiripa-cultuur. Daarna werd Copacabana waarschijnlijk gedomineerd door de Tiwanaku-cultuur tot rond 1100 na Chr. Vervolgens heersten tot 1400 de Aymara-koninkrijken hier totdat in de 15e eeuw de Inca’s de touwtjes in handen namen onder leiding van Inca Yupanqui. Deze legendarische leider stichtte Copacabana en was er verantwoordelijk voor dat Isla del Sol een belangrijk religieus centrum werd en een van de belangrijkste bedevaartplaatsen van het Incarijk. De Inca’s domineerden Copacabana van 1440 tot 1534, het jaar waarin de Spaanse conquistadores het rijk binnenvielen. Tijdens de koloniale tijd werd Copacabana wederom belangrijk voor de regio vanwege de Santuario de la Virgen de Copacabana nu Basílica de Nuestra Señora de Copacabana genoemd (zie hieronder). De dominicanen richtten de eerste tempel op om de inheemse bevolking te bekeren tot het christendom maar vanaf 1851 beheren de franciscanen de basiliek. Tegenwoordig is Copacabana voor de Bolivianen een pelgrimsplaats en een belangrijk religieus centrum, net zoals tijdens de Incatijd.

Bezienswaardigheden

Het centrum van Copacabana is Plaza 2 de Febrero waar de beroemde basiliek aan ligt (zie verderop). Vanaf hier loopt 6 de Agosto af naar Lago Titicaca. Dit is de belangrijkste straat voor toeristen met restaurantjes, winkels, reisbureautjes, souvenirwinkels en een internetcafé. Copacabana heeft een schilderachtige baai met een haven vanwaar de boten vertrekken naar Isla del Sol. Bovendien is hier het strand dat vooral in het weekeinde zeer levendig is wanneer de Paceños een waterfiets, kajak, fiets of paard huren en een biertje nemen op een van de terrassen.

Basílica de Nuestra Señora de Copacabana

De basiliek werd gebouwd in 1550 en op 2 Februari 1583 arriveerde na een lange reis, het beeld van de Virgen Maria. Het beeld was gemaakt door Francisco Tito Yupanqui, een neef van de Inca Túpac Yupanqui, wiens inspiratie voortkwam uit een beeld uit de Iglesia Santa Domino in Potosí. In de tijd die volgde werden aan de Maagd diverse wonderen toegeschreven en haar bekendheid verspreidde zich snel over het koloniale rijk. Tussen 1614 en 1618 werd als eerste de hoofdkapel in renaissancestijl gebouwd, boven op een precolumbiaanse tempel, die diende als onderkomen van het beeld. In 1678 werd de basiliek afgebouwd met steun van de onderkoning van Lima maar de huidige basiliek stamt uit 1805. Op 1 augustus 1925, op de honderdste verjaardag van de Boliviaanse onafhankelijkheid, werd de Virgen de Copacabana gekroond tot beschermheilige van Bolivia.

Het ontwerp van de basiliek is in de vorm van een Latijns kruis. De witte basiliek met zijn speciale koepels heeft aan de buitenkant Moorse invloeden zoals de azulejos, blauwe keramieken dakpannen en kent daarnaast een mix van renaissance- en barokstijl. Bij binnenkomst in de kerk valt het grote altaar op, waar in het midden het houten beeld van Virgen de Candelaria staat dat bedekt is met bladgoud. Haar inheemse trekken en kleurrijke gewaden (die vier keer per jaar gewisseld worden) geven de indruk van een Incaprinses en is de reden waarom het beeld zo populair is bij de inheemse bevolking. Zij is rijkelijk uitgedost met juwelen en sieraden, donaties van belangrijke persoonlijkheden, en ze draagt een pruik van mensenhaar. Het beeld staat op een platform dat 360° gedraaid kan worden, zodat ze zowel vanuit de kerk als van een kapel op de eerste verdieping bewonderd kan worden. De gelovigen verlaten achteruitlopend de kapel, men zal haar nooit de rug toekeren. De lokalen geloven dat indien het beeld de basiliek verlaat, dit onheil zal brengen en bij processies door de stad wordt daarom een replica van haar gebruikt. Het oorspronkelijke feest voor de patrones was op 2 februari, de dag van de purificatie van Maria, maar dit is nu verschoven naar 5 augustus en is een groot populair feest. De kapel kan op speciale, wisselende tijden bezocht worden. De indrukwekkende Capilla de Velas (de kapel van de kaarsen) aan de zijkant van de kerk wordt door de gelovige Bolivianen druk bezocht.

De basiliek herbergt Museo de la Virgen de Copacabana (Pinacoteca Tito Yupanqui), dagelijks geopend 8-12, 14.30-17.30 uur, met onder andere schilderijen uit de befaamde Potosí- en Cuscoschool. Daarnaast zijn er allerlei religieuze voorwerpen, replica’s van het beeld van de patroonheilige die werden gebruikt bij processies en schitterende mantels die door de Maagd gedragen zijn, geschenken van presidenten en andere belangrijke persoonlijkheden.

Inzegeningen van wagens (Bendecir en Ch’allar)

In Bolivia en vooral in de Andes is het traditie om na het kopen van een bus, vrachtwagen of auto, deze naar Copacabana te rijden om de wagen te laten inzegenen. Dit ritueel gebeurt meestal in het weekeinde. Vele, met bloemen versierde wagens staan voor de ingang van de kerk in de rij. De katholieke priester komt uit de kerk en zegent, onder begeleiding van vuurwerk en veel bier, de wagen in. De eigenaar koopt een souvenir van deze christelijke inwijding voor zijn wagen en contracteert vervolgens een yatiri (Aymarareligieuze) voor een religieuze Andesinzegening, nu gericht aan de Apus (Andes berggoden) en de Pachamama (Moeder Aarde). Het is beter om een dubbele zekerheid te hebben, een katholieke en een Andesinzegening, voor de bescherming van de familie en de materiële zaken. De wagens worden vooral voor transport van passagiers en goederen gebruikt en vormen tevens een statussymbool.

El Calvario

Deze heuvel bevindt zich aan de oostelijke kant van de baai en vanaf de top kan je een schitterende zonsondergang boven Lago Titicaca ervaren. Voor de Bolivianen heeft de beklimming van de vele treden een andere betekenis. Onderweg naar de top bevinden zich de veertien staties van de christelijke kruisweg. De mensen dragen vaak een paar stenen naar boven die begaande zondes symboliseren. De stenen worden onder gebed neergelegd bij de diverse staties. Nieuwe zwaardere stenen worden opgepikt en hoger op de heuvel gedeponeerd. Bij statie X1, Piedra de Eternidad (steen van de eeuwigheid) bevinden zich vele gedeponeerde stenen; de gelovigen die hierna rustig hun weg vervolgen zullen een lang leven hebben. Bovenaan bevinden zich zeven altaren (de zeven pijnen van de Maagd) waar de pelgrims bidden en kaarsen aansteken. Bovendien bevinden zich hier kraampjes die miniatuurvoorwerpen zoals auto’s, bankbiljetten, huizen en terreinen verkopen. Deze voorwerpen worden gezegend door de aanwezige yatiris bij kleine stenen altaren en men hoopt zo, dat samen met gebeden en een sterk geloof, de patroon hen met een echte auto of echt huis zal verrijken.

Vlak bij de baai, in de straat Baptista is Museo del Poncho, dat een tentoonstelling heeft van regionale traditionele kleding met een goede uitleg in het Spaans en Engels.

Archeologische plaatsen in de omgeving

Een wandeling van een halfuur omhoog richting Cerro Ceroka leidt naar twee rechtopstaande rotsen waartussen een natuurlijke stenen dwarsbalk hangt, Horca del Inca (de Incagalg). De Spanjaarden dachten dat dit een plaats was waar veroordeelde gevangenen opgehangen werden, vandaar de naam. Archeologen hebben echter vastgesteld dat het hier om een Intihuatana (plaats waar de zon ‘vastgebonden’ wordt) gaat. Op 21 juni, de kortste dag van het jaar en op Aymara Nieuwjaar, passeren de eerste zonnestralen een bewerkt gat in de rots en schijnt vervolgens precies op de dwarsbalk. Volgens de archeologen is dit wonderstukje gemaakt door de Chiripa-cultuur, die ver voor de Inca’s leefden.

Bij de begraafplaats bij de ingang van Copacabana ligt een grote bewerkte steen met diverse gebeitelde zitplaatsen, het zogenaamde Tribunal del Inca. Waarschijnlijk werden hier afgodsbeelden neergezet en aanbeden. Bovendien diende het als een ontmoetingsplaats, waar de Inca’s en zijn metgezellen bijeenkwamen om te vergaderen.

Kusijata is een klein archeologisch complex dat twee km buiten Copacabana ligt. Het omvat een museum met lokale archeologische vondsten en Baño del Inca, een bewerkte steen gemaakt van andesiet, van 1.10 m bij 65cm. Waarschijnlijk baadde de Inca zich hier of misschien diende het als een waterreservoir. Hiernaast ligt de Jardín (tuin) del Inca en enkele tunnels waar voorheen water door stroomde. Voor bezichtiging moet je de opzichter benaderen.

Rieteilanden

Op de weg naar Kasani aan de grens met Peru zijn in 2006 bij het plaatsje Sawiña drijvende rieteilanden gebouwd, die met een boot vanaf het dorp te bezoeken zijn.

Festivals

Copacabana herbergt het belangrijkste heiligdom van Bolivia, de Virgen de la Candelaria en daardoor vinden hier belangrijke festiviteiten plaats.

2 februari, Virgen de la Candelaria. Tijdens dit feest met folkloristische optochten wordt de inwijding van het beeld van de Heilige Maagd in 1583 herdacht.

Maart/april, Semana Santa (Paasweek). Vele duizenden pelgrims uit heel Bolivia leggen het 150 km lange traject La Paz-Copacabana via precolumbiaanse paden te voet af, voor de aanbidding van de beschermheilige van Bolivia. Copacabana is dan overvol en er vinden allerlei religieuze activiteiten plaats die de passie en de dood van Jezus Christus herinneren.

3 mei, Señor de la Cruz. Een religieus feest met traditionele muziek en dansen die elementen kent van zowel het katholieke als het Andesgeloof. Dit wordt ook wel fiesta de la Chakana (Zuiderkruis) genoemd. Dit sterrenstelsel staat begin mei op zijn hoogst in het zuidelijke halfrond en kondigt de Andesbevolking een nieuwe període in de agrarische kringloop aan, de tijd van het oogsten.

21 juni, Año Neuvo Aymara (Aymara Nieuwjaar). Tijdens de zonnewende gaan de mensen naar Horca del Inca om de eerste zonnestralen op te vangen en de positieve energie van de zon te ontvangen. Dit gaat gepaard met ceremonies. Daarna wordt het Nieuwjaar bij Intikala (zitplaats van de Inca) gevierd. Dit is een andere belangrijke datum voor de landbouwers want deze dag geeft het einde van de oogstperiode aan.

5-6 augustus, Dia de la Independencia (onafhankelijkheidsdag).Mensen uit heel Bolivia en Peru gaan op deze belangrijke dag naar Copacabana om de verjaardag van de Heilige Maagd en de Boliviaanse onafhankelijkheidsdag te vieren. Er wordt een grote markt gehouden met Boliviaanse en Peruaanse producten.

Península de Copacabana

Vanaf Copacabana kan je een mooie zes uur durende wandeling maken langs de oevers van Lago Titicaca tot het plaatsje Yampupata. Vanaf Plaza de Torres in Copacabana volg je de baai naar het plaatsje Chañi. Na anderhalf uur lopen leidt een pad met diverse treden naar Gruta de Lourdes met het beeld van de Virgen de Lourdes. Nu volgt een pad door het bos dat verderop steil omhoog gaat en na 30 minuten de hoofdweg bereikt en iets verderop een kruising. Naar rechts leidt een pad naar het rustieke plaatsje Sampaya (60 minuten lopen). Dit plaatsje heeft zijn originaliteit nog weten te behouden. Alle daken zijn van riet en de wegen zijn bestraat met stenen zoals in de precolumbiaanse tijd. Kortom een plaatsje dat je niet mag missen. Vanaf hier loopt een berijdbare weg verder omhoog naar Yampupata (1,5 uur lopen) waar een privémotorboot (US$15, 15 minuten varen) of roeiboot (US$9) te huren is naar Isla del Sol. In het weekeinde rijden er sporadisch busjes tussen Copacabana en Yampupata.