Aan de westkust ligt dit uitgestrekte gebied (51 km2), rond het epicentrum van de vulkaanuitbarstingen uit de 18e en 19e eeuw. Het ziet er praktisch nog net zo uit als twee eeuwen geleden, een dramatisch, onheilspellend landschap vol kraters en kratertjes, rotsen, stenen en vlaktes van zwart gestold lava en vulkanische as. In deze compleet andere wereld is iets te ervaren van de onmetelijke oerkracht van de aarde die destijds dorpen en landbouwgebieden van de kaart veegde. Het heeft Lanzarote gemaakt tot wat het nu is.

Timanfaya is sinds 1968 een Spaans nationaal park en werd voor het publiek geopend in 1974. Het park geniet de hoogste graad van bescherming zodat het grootste deel niet toegankelijk is, behalve voor wetenschappelijk onderzoek. Het hoofdkantoor van het nationaal park is gevestigd in Tinajo, La Mareta 9, Tel: 928 840 238; [email protected]. 

Vuurbergen

Timanfaya is genoemd naar het dorp dat als eerste werd vernietigd door een opstuwende krater, een van de dertig in het gebied dat Montañas del Fuego genoemd wordt, de Vuurbergen. De Timanfayakrater is met 510 meter de hoogste. Behalve de dertig grote kraters zijn er nog meer dan honderd kleinere vulkaankegels. De gassen die bij de uitbarstingen vrijkwamen gaven de lavalagen verschillende, gele en roestrode tinten.

Hete voeten

Alle kraters zijn uitgedoofd maar ondergronds gaan de helse krachten gewoon door. Op sommige plekken is de hitte ook aan de oppervlakte te voelen, bijvoorbeeld bij het parkrestaurant met de toepasselijke naam El Diablo (De duivel). Daar wordt gedemonstreerd dat de aarde vlak onder het oppervlak heet genoeg is om takjes te verbranden en water als een stoomfontein naar boven te laten spuiten. Een paar meter onder de grond is de temperatuur al minstens 400?°C.

Bovengronds ziet het ontzagwekkende landschap er tamelijk levenloos uit maar tot ieders verrassing groeit en bloeit er van alles, waaronder tientallen verschillende mossen en korstmossen Ook hogere plantensoorten hebben zich aangepast aan de extreme condities van de omgeving. Dieren als hagedissen, spinnen en insecten voelen zich er thuis. Aan de kust nestelen verschillende vogelsoorten in holtes in het gestolde lava.

Bezoek aan Timanfaya

Trek voor een bezoek aan Timanfaya minimaal drie uur uit. Vanwege de kwetsbaarheid van het ecosysteem (en mogelijk ook gevaarlijke stukken) is het niet toegestaan van de (openbare) weg af te gaan die van noord naar zuid door het park loopt. De weg werd al in 1950 aangelegd ter ere van een bezoek van generaal Franco. De slagboom van de officiële ingang ligt halverwege deze weg en is voor ieder zichtbaar gemarkeerd met een bord gedragen door het parklogo, een door César Manrique ontworpen duiveltje. Openbaar vervoer komt er niet dus een eigen auto is nodig of je moet deelnemen aan een excursie.

Op de rug van een dromedaris

Kom je vanuit het zuiden (Yaiza) dan passeer je eerst het Dromedarissencentrum. Tientallen zo niet honderden dromedarissen en hun Marokkaanse begeleiders staaan hier te wachten op klanten. Voor 10 euro maak je een schommelende tocht van twintig minuten in een houten zitje aan de zijkant van de bult. Iedere dromedaris draagt twee personen. In een lange lus lopen de dieren en hun passagiers een rondje door het achterland. Een comfortabele rit is het op deze telgangers niet, een ultieme Lawrence of Arabia-ervaring evenmin, maar wie nog nooit een kameel bereden heeft kan het eens proberen. Tegenover de verzamelplaats liggen verstopt tussen de lavastenen toiletten, een café, een souvenirwinkeltje en het kleine Museo de Rocas met een interessante tentoonstelling over de dromedarissen en hun betekenis voor Lanzarote. De toegang is gratis. 

Benader je het park vanuit het noorden (Mancha Blanca) dan kom je langs het informatieve Bezoekerscentrum, even buiten de parkgrenzen gelegen. Timanfaya is dagelijks geopend van 9 tot 18/19 uur. Bewaar het entreekaartje goed: het is tevens buskaartje voor de rondrit door het park. De laatste bus vertrekt een uur voor sluitingstijd.

Islote de Hilario

Parkeerplaats en restaurant Lanzarote is zuinig op zijn grootse bezienswaardigheid en leidt de bezoekersstromen in gecontroleerde banen. Voor het meest bezienswaardige deel in het hart van de Vuurbergen moet je de auto verlaten en overstappen op een bus. Alle bezoekers van het park beginnen en eindigen hun ontdekkingsreis daarom op de Islote de Hilario, een hoog vulkanisch plateau met een grote parkeerplaats, een paar kilometer na de slagboom en het huisje waar je het kaartje koopt. Vanaf hier mag je niet verder met eigen vervoer.

Bovenop ligt het door Manrique ontworpen ronde restaurant El Diablo, Tel: 928 173 101 en beginnen de bustours. Islote de Hilario dankt zijn naam aan Don Hilario, een legendarische kluizenaar die zijn enige kameel liet eten van de bladeren van een vijgenboom die hier miraculeus groeide. De boom staat achter glas in het midden van het restaurant. Buiten is een grote grill te bewonderen waarop kippenboutjes worden bereid boven een vulkanische put. De koks maken daarbij handig gebruik van de loeihete geothermische lucht die uit de diepte opstijgt. Verdere hulpmiddelen zijn niet nodig. Het is vaak erg druk in het restaurant maar ook al heb je geen trek, ga toch even binnen naar het uitzicht kijken. Er is geen ander restaurant in de wereld waarin je het idee hebt op de maan te zijn beland. Interessant is dat Manrique vanwege de ondergrondse hitte alleen gebruik kon maken van steen, glas en metaal als bouwmateriaal. Speciale tegels zorgen voor isolatie van de vloer.

Vulkaanroute

Een lusvormig, geasfalteerd traject van veertien kilometer voert door het meest spectaculaire en verbazend kleurrijke deel van het park. Wat mineralen in combinatie met zonneschijn kunnen doen is adembenemend. De route werd zo gesitueerd dat het vanaf de parkeerplaats en het restaurant niet te zien is. Dit verraadt de hand van de meester: César Manrique. De bussen volgen de smalle, bochtige weg door een maanlandschap met touwlava, lavatunnels, schoorstenen in de rotsen waar de wind doorheen blaast en langs de serene Valley of Tranquility, gebarsten en gebroken aan de oppervlakte door ondergrondse activiteit.

Hoogtepunt is een spectaculair uitkijkpunt op de Montaña Rajada (377 m). Een gevoel van isolement en tragiek bekruipt hier de toeschouwers. Ooit bewerkten boeren hier vruchtbare akkers en graasde er vee… De buschauffeurs manoeuvreren de bus met vaste hand langs kraters en afgronden en stoppen onderweg af en toe bij interessante plekken. Het is echter niet toegestaan om uit te stappen, ook niet om een foto te maken. Dat is wel spijtig.

Een bandje geeft onderweg in het Spaans, Duits en Engels passende informatie over wat er te zien is en je hoort flarden van de kroniek van de priester uit Yaiza die de uitbarstingen van nabij meemaakte. Onheilspellende achtergrondmuziek moet de sfeer versterken. De tocht duurt veertig minuten en is inbegrepen in de toegangsprijs (bewaar het kaartje). De zalmkleurige bussen staan bij restaurant El Diablo. Reken in het hoogseizoen op lange rijen.

Wandelen in Timanfaya

De meeste bezoekers zien Timanfaya dus alleen vanachter de raampjes van een van de bussen die de hele dag af en aan rijden. Om de ongekende proporties, fantastische kleurschakeringen en de stilte van het gebied echter goed op je in te laten werken (en te fotograferen) is het veel leuker om een wandeling te maken. Dit mag niet zomaar op eigen houtje (een voetafdruk op vulkanische bodem blijft jarenlang zichtbaar) maar uitsluitend langs twee uitgezette routes: Ruta del Litoral en Ruta de Termesana.

De Ruta del Litoral (13 km) is eenvoudig te volgen want deze loopt parallel aan de kust, tussen Playa de la Madera en El Golfo. Deze is zowel met een gids (twee keer per maand) als op eigen gelegenheid te verkennen. Het is een tocht van minimaal vijf uur met veel geklauter over scherpe lavabrokken. Dit valt in de warme zon niet mee dus de meeste mensen keren halverwege op hun schreden terug naar het beginpunt.

Interessanter is de Ruta de Termesana. Deze mag alleen onder begeleiding van parkwachters gedaan worden (drie keer per week) en brengt je langs fascinerende plekken aan de zuidrand van het park. Deze tocht duurt circa twee uur waarbij de begeleider(s) je veel interessants weten te vertellen. Per minibus worden de wandelaars naar het beginpunt gebracht op de flank van de Termesana-vulkaan. Deelnemers dienen minstens 16 jaar oud te zijn.

Voor beide tochten geldt: trek stevige wandelschoenen aan met een goed profiel in verband met de scherpe lavastenen en neem water, een pet en zonnebrandmiddel mee. Ook de wandeltochten zijn inbegrepen bij de toegang van Timanfaya. Doe als het even kan zowel de bustour als de wandeling voor een evenwichtig beeld. Reserveren kan bij het bezoekerscentrum, persoonlijk, telefonisch of per e-mail, Tel: 928 840 839; [email protected]. Aanbevolen!

Timanfaya bezoekerscentrum en museum

Ben je gefascineerd geraakt door Timanfaya, bezoek dan het Centro de Visitantes e Interpretación, Tel: 928 840 839 aan de noordkant van het park, langs de weg naar Mancha Blanca. Aan de buitenkant lijkt het een klein gebouw maar een groot deel van het interieur bevindt zich onder de grond.

Hier is een schat aan informatie te vinden. Moderne multimediatechnieken maken je interactief vertrouwd met het vulkanisme en gerelateerde onderwerpen. Hoogtepunt is de gesimuleerde vulkaanuitbarsting, compleet met vuur, rook en geluid. Ook zeer de moeite waard zijn de film en de diavoorstelling over de Vuurbergen in de filmzaal. Deze tonen ook plaatsen die je tijdens de bustour niet te zien krijgt.

Aan de achterkant van het gebouw zijn buiten een paar ‘viewpoints’ gemaakt boven de lavavelden. Bij het centrum horen een bibliotheek, een winkeltje en een informatiebalie. Dit is de enige plek waar je wandeltrips door het park kunt boeken en je kunt er een kaart ophalen met op de achterkant veel wetenswaardigheden over het ecosysteem van Timanfaya. Het bezoekerscentrum is dagelijks geopend van 9 tot 17 uur en de toegang is gratis. De bibliotheek is gesloten in het weekend.

Hel op aarde: de grootste uitbarstingen sinds mensenheugenis

Tussen 1 september 1730 en 16 april 1736 onderging Lanzarote een van de grootste natuurrampen uit de geschiedenis. Het kalme leven van de boeren van Lanzarote werd nooit meer hetzelfde. Andrés Lorenzo Curbelo, priester te Yaiza, legde zijn ervaringen vast waardoor we een idee hebben van de impact van het natuurgeweld. Zijn verhaal is te horen tijdens de bustour door Timanfaya Nationaal Park.

Curbelo beschrijft nauwkeurig hoe de aarde ten noorden van zijn dorp scheurde, gevolgd door talloze vulkaanuitbarstingen. Een zee van miljoenen kubieke meters lava overspoelde een kwart van het eiland, later bedekt door vulkanische as. Terwijl dertig kraters zichzelf omhoog werkten in een gebied van slechts 8 km² werd een dozijn dorpen en tientallen solitaire boerderijen verzwolgen. In de zee dreven talloze dode vissen of ze werden op de kust geworpen. Verschrikkelijke hitte, giftige dampen, duisternis en gloeiende asregens plaagden het land, er was overal rook en angstaanjagend lawaai – een waar inferno. Tot op Tenerife was het geluid te horen. Negentien dagen brandde de aarde en daarna ging de zon zes jaar lang schuil achter aswolken.

Gelukkig wisten alle  eilanders zich op één na in veiligheid te brengen maar de veestapel was niet overal te redden. Het zuidwesten van Lanzarote, eens een vruchtbaar landbouwgebied veranderende in een doods maanlandschap. Het eiland werd wel een heel stuk groter dankzij de lavastromen die in zee terechtkwamen. In 1824 vonden de laatste uitbarstingen plaats. Sindsdien houdt de aarde van Lanzarote zich rustig, dat wil zeggen: aan de oppervlakte.