Saami – rendierhouderij

Het leven van de Samen is sterk verweven met de rendierhouderij. De rendieren waren lange tijd de belangrijkste bestaansbron van de Samen, die hen voorzagen van melk, vlees en huiden en dienst deden als trekdier voor sleden. De mensen trokken mee met de kuddes van de bossen naar de berggebieden en zomerweiden langs de kust. Alles wat men nodig had zoals opvouwbare tenten bond men op sledes, die werden getrokken door rendieren. Met sledes en ski’s trok men met de kudde mee, soms wel 400 km per jaar! De rendiertrek is een van de laatste voorbeelden van ‘transhumance’, de seizoensgebonden trek van kuddes rendieren tussen bergen en vlakten. Bij het grensverdrag tussen Noorwegen en Zweden (dat destijds regeerde over Finland) in 1751 werd de ‘Lappekodisillen’ opgenomen, waarin werd geregeld dat de rendierhouders de landsgrenzen mochten oversteken tijdens de rendiertrek. Toen Finland Russisch bezit werd ging in 1852 de grens met Noorwegen dicht, en moesten rendierhouders hun trekroutes en wintergraasgebieden drastisch wijzigen. In Fins Lapland ontwikkelde zich toen een meer stationaire vorm van rendierhouderij: de bosrendierhouderij, waarbij de kuddes in grote afgeperkte gebieden rondtrekken.

Moderne rendierhouderij

Lees meer

Tegenwoordig telt Lapland enkele honderdduizenden rendieren die niet meer dagelijks worden bewaakt, maar slechts enkele malen per jaar worden bijeengedreven en verzameld. Kilometerslange hekken en hulpmiddelen als sneeuwscooters, mobiele telefoons en helikopters maken het bijeendrijven eenvoudiger. Desondanks blijft de rendierhouderij een zware bezigheid, waarbij eeuwenoude kennis over het terrein, de dieren en het weer onmisbaar is. Slechts 15% van de Saamibevolking is tegenwoordig rendierherder. In Finland staat de rendierhouderij ook open voor Finnen die niet van Saami-afkomst zijn.

De rendierhouderszone

De zone, waar rendieren worden gehouden, is in de wet vastgelegd en beslaat ongeveer de hele provincie Lappi Lääni (Lapland). In het grootste deel mogen de rendieren vrij rondlopen en grazen. De rendierhouderszone is opgedeeld in verschillende districten, waar ondernemingen en coöperaties rendieren houden. Elke familie of rendiercoöperatie heeft minimaal 400 tot 600 dieren nodig om te kunnen overleven, maar vraag een Saami nooit hoeveel rendieren hij bezit, dat is erg onbeleefd!

Bedreigingen

Bosbouw, mijnbouw, verkeer en roofdieren vormen de grootste bedreigingen voor rendieren. Aanrijdingen komen het meest voor in de zomer (lage zon, veel verkeer) en tijdens de winter (veel dieren langs en op de weg). De Finse verzekeringsmaatschappij voor motorrijtuigen betaalt compensatie aan de eigenaars van een aangereden rendier (bij aanrijdingen altijd de politie bellen). Rendieren die door hun natuurlijke vijanden beer, wolf, lynx en veelvraat worden opgegeten worden door de overheid gecompenseerd.

Toerisme en rendierraces

Het toerisme speelt tegenwoordig een belangrijke rol in de rendierhouderij en is een welkome extra inkomstenbron. Niet alleen verkopen rendierhouders geweien, huiden en andere souvenirs, maar velen verzorgen ook onderdak, bieden rendiersafari’s met sleden aan, lessen ‘lasso werpen’, maaltijden in een originele Saami kota (tent), of bezoeken aan een rendierfarm. Aan het eind van de winter, wanneer het meeste werk aan de rendieren is gedaan, is het tijd voor traditionele jaarmarkten en feesten. Ook zijn rendierraces erg populair, waarbij de deelnemers op ski’s door rendieren worden voortgetrokken. Het lijkt op paardenraces, en ook op de rendieren kan worden gewed. In Finland worden jaarlijks 5 wedstrijden om de ‘Poro cup’, Kultakelloajot, gehouden. In Inari is elk jaar in april het afsluitende kampioenschap. Het trainen van een rendiermannetje voor races is een moeilijk proces, en een van de best bewaarde geheimen van Lapland.