Omdat de meesten onder u in de rol van toerist in Nepal aankomen, lijkt het mij van belang om iets meer te vertellen over de plaats van het toerisme in Nepal. Jaarlijks brengen circa 650.000 toeristen een bezoek aan Nepal, 500.000 van hen arriveren per vliegtuig, 150.00 toeristen komen over land. Daarmee is de toeristenindustrie de op een na belangrijkste bron van inkomsten geworden (de tapijtindustrie is de grootste bron van inkomsten). Deze inkomsten zijn zeer belangrijk voor Nepal, omdat nog steeds een kwart van de bevolking onder de armoedegrens leeft. De effecten van het toerisme voor het ontwikkelingsland Nepal zijn echter niet allemaal positief. De grote toeristenstroom brengt tevens problemen met zich mee. Natuurlijk stromen met de toeristen grote hoeveelheden buitenlandse deviezen binnen, gaat de betalingsbalans van Nepal er ge-zonder uitzien en heeft het toerisme positieve effecten op de werkgelegenheid en op de individuele inkomens. Toch zit er ook een ander kant aan deze medaille. Een deel van de deviezen vloeit terug in de zakken van westerse bedrijven. Om het de buitenlandse gast naar de zin te maken worden er allerlei zaken geïmporteerd, zoals voedingsmiddelen, hoteluitrustingen, fotoapparatuur en filmrolletjes, waardoor een deel van de harde valuta weer naar het buitenland verdwijnt. De Nepalese overheid moet steeds meer geld investeren in het opzetten van een infrastructuur van hotels, wegen, communicatiefaciliteiten, vliegvelden en andere accommodaties. Veel van deze investeringen worden door buitenlandse bedrijven gedaan, omdat dergelijke investeringen onbetaalbaar zijn voor de Nepalese overheid. Ook dan is het gevolg dat een belangrijk deel van de inkomsten weer verdwijnt. Bovendien neemt de financiële en technologische afhankelijkheid van het land toe. Daar staat tegenover dat er in Nepal zonder deze bedrijven en landen (met name Japan, China en India geven veel geld om bijvoorbeeld wegen aan te leggen) helemaal geen ontwikkeling van de infrastructuur plaats zou vinden. Hoewel de Nepalese overheid vooral op high-budget toeristen mikt, houdt zij steeds meer rekening met de vroeger vaak verguisde low-budget rugzaktoerist. Terwijl de individuele trekkers overwegend lokale producten kopen moeten voor de bezoekers van dure hotels luxe dranken en voedsel speciaal ingevoerd worden. Bovendien slapen de low-budget rugzaktoeristen veelvuldig in heel eenvoudige onderkomens (lodges en guest-houses) die in het bezit zijn van Nepalese families. Veel van het geld dat zij uitgeven komt direct de lokale bevolking ten goede. Hier staat tegenover dat de staat Nepal aanzienlijk meer verdient aan de high-budget toeristen. Een ander voordeel van het toerisme is dat het de ondernemingslust van veel Nepalezen heeft geprikkeld. Denk maar eens aan de ontelbare trek-king-agentschappen, fietsverhuurbedrijfjes, restaurants, enzovoort, die hun deuren hebben geopend ten behoeve van toeristen. Tegelijkertijd moet ik er op wijzen dat zij in de regentijd minder te doen hebben en dat in perioden van dalende toeristenaantallen, zoals nog enkele jaren geleden bleek tijdens de maoïstische opstand, sommigen hun deuren weer moesten sluiten. In de regentijd probeert men om de hotelkamers te vullen met toeristen uit India en met westerse toeristen die vanuit Lhasa (Tibet) een week naar de Kathmanduvallei reizen. Deze opzet lijkt redelijk te slagen. Een ander voordeel van toerisme is dat Nepalezen en westerlingen veel van elkaar kunnen leren. Het is een gegeven dat men door een diepgaan-de kennismaking met een vreemde cultuur een beter inzicht krijgt in de eigen beschaving. Helaas zijn er ook andere effecten doordat veel Nepalezen en Tibetanen het gedrag en de levenswijze van toeristen gaan kopiëren. Westerse spullen zijn ‘in’ en de lokale producten worden in toenemende mate als minder waardevol gezien. Bovendien maakt de westerse levensstijl velen onder de Nepalese bevolking jaloers en schept verwachtingen. Het toerisme verstoort soms oude waarden en gebruiken. Een unieke manier van leven, die onvervangbaar is, komt in gevaar. De traditionele sociale structuren raken verstoord. Ontegenzeggelijk veroorzaakt de komst van toeristen veranderingen in een traditionele samenleving, veranderingen die overigens net zo hard worden gevoed door de intrede van het Internet. Er is niets in de wereld dat de globalisering zo ondersteund als de komst van het wereldwijde web. Soms komt door het groeiend aantal toeristen ook de gast-gastheerrelatie onder druk te staan. Het grote vertrouwen dat veel Nepalezen in de medemens hebben (u mag bijvoorbeeld veelvuldig zelf bijhouden wat u in een lodge verbruikt!), wordt helaas regelmatig beschaamd, met als gevolg irritaties en agressie. Verloedering in plaats van verbroedering. Men gaat elkaar stereotyperen. Veel Nepalezen zien alleen maar dollars en euro's over straat lopen. Wederzijdse voor-oordelen worden eerder versterkt dan afgebroken. Het is nu eenmaal een gegeven dat de ontmoeting tussen westerse toerist en lokale bevolking meestal niet een gelijkwaardige is. In veel gevallen is het een ontmoeting tussen rijk en arm. In een dergelijke context worden wederzijdse vooroordelen eerder versterkt dan afgebroken. Toerisme kan echter ook gebaseerd zijn op wederzijds begrip, solidariteit en gelijkwaardigheid. Houd daarom tijdens uw verblijf in Nepal rekening met uw omgeving en wees ervan bewust dat u voorzichtig dient om te springen met de schaarse middelen. Zorg dat u tijdens een trektocht geen rotzooi langs de trails achterlaat; begraaf of verbrand bijvoorbeeld uw toiletpapier en kies trekking-agentschappen of lodges die zoveel mogelijk op gas en kerosine koken en zo weinig mogelijk op hout. Neem lege batterijen mee terug naar Nederland of België. Houd rekening met lokale gewoonten en pas uw gedrag aan de omstandigheden aan. Pas dan kunnen uw contacten met de bevolking plezierig verlopen.

Ethische overwegingen en praktische suggesties

Verscheidene stichtingen hebben onafhankelijk van elkaar ethische overwegingen en praktische suggesties verzameld voor mensen die op reis gaan naar de Derde Wereld. Ik heb enkele van hun overwegingen en suggesties bij elkaar gevoegd en aangepast in de hoop u daarmede behulpzaam te zijn tijdens uw reis door Nepal:

[-], Wees u bewust van de gevoelens van andere mensen en probeer op die manier aanstootgevend of storend gedrag van uw kant te voorkomen. Dit geldt in sterke mate voor fotograferen. Wanneer u een foto neemt, wees er dan zeker van dat de mensen het niet vervelend vinden en probeer niet geïrriteerd te raken wanneer ze in ruil hiervoor geld vragen. Bepaald gedrag dat thuis normaal is, kan in Nepal als beledigend worden ervaren. Zwem bijvoorbeeld nooit naakt in meren, rivieren of beekjes!

[-], Probeer het lokale voedsel te eten en houd daarbij rekening met de eetgewoonten. Geef tijdens een trektocht de voorkeur aan het eten van dal bhat (het klaarmaken van dal bhat kost relatief weinig energie) of bestel hetzelfde als andere trekkers. Bied een ander nooit gebruikt eten aan; men vindt dit zeer ongepast.

[-], Respecteer de voorschriften bij bezoek aan religieuze gelegenheden (schoenen uit; geen voorwerpen van leer in boeddhistische tempels en heiligdommen).

[-], Schrik niet van bedelaars. Wanneer de lokale bevolking hun geld geeft, is dat een goede reden om ook wat te geven. Geef geen geld of goederen aan kinderen.

[-], Vertel liever wat u leuk vindt in Nepal. De mensen weten zelf ook wel wat er niet deugt.

[-], Breng de gewoonte van luisteren en observeren meer in praktijk, dan alleen maar te horen en te zien.

[-], Wees u ervan bewust, dat de mensen in Nepal een ander idee van tijd hebben en denkpatronen hebben die verschillen van de uwe.

[-], Probeer in plaats van alleen maar te zoeken naar dat ‘openluchtmuseum’, de verrijking te ontdekken van het zien van een andere levenswijze, door andere ogen.

[-], Maak uzelf vertrouwd met de plaatselijke gewoontes, mensen zullen u graag behulpzaam zijn. Probeer tenminste een paar woorden van de taal te leren, het is handig en het wordt bijzonder gewaardeerd.

[-], Probeer de gewoonte van vragen stellen in de praktijk te brengen, in plaats van de ‘westerse’ praktijk van alle antwoorden te kennen.

[-], Onthoud goed dat u maar één van de duizenden toeristen bent die Nepal bezoeken, verwacht dus geen speciale privileges.

[-], Als u afdingt, onthoud dan dat zelfs de armste koopman liever zijn winst dan zijn waardigheid opgeeft.

[-], Doe geen beloften aan mensen in Nepal, tenzij u zeker weet dat u ze kunt houden.