Het mooiste is om tegen zonsondergang of zonsopkomst naar het hoogste punt van de weg door de maanvallei te rijden en parallel aan de weg wat rond te struinen tot beneden aan de voet van de Salar de Atacama.

Ook andere delen van het ‘zoutgebergte’ zijn de moeite waard met fantastisch gekleurde zoutformaties. Onder andere het gebied boven het Pucara van Quitor, dat te voet vanaf San Pedro is te bereiken (wandelaars pas op!; veel paadjes en schijnbare doorgangen in dit landschap lopen dood; het is een echte doolhof en veel hellingen zijn gevaarlijk steil).

Reserva Nacional ‘Los Flamencos’ en de Salar de Atacama

In het gebied rond San Pedro de Atacama zijn sinds 1990 een zevental sectoren met een oppervlak van 74.000 ha samengevoegd tot het Reserva Nacional ‘Los Flamencos’ om de drie hier voorkomende soorten flamingo’s en de leefmilieus die ze bewonen te beschermen. Dit reservaat is van wereldbelang vanwege de zoutmeren en lagunes waar grote aantallen flamingo’s broeden. In een van de zoutmeren van de 200.000 ha grote Salar de Atacama (Laguna Chaxa) bevindt zich de meest productieve kolonie van Andesflamingo’s van het hele continent, en de Salar de Tara heeft de belangrijkste nestkolonie van de zeldzame James’ flamingo’s. De flamingo’s trekken na de broedperiode naar de talloze meren en salars op de Altiplano. Onder het natuurreservaat ‘Los Flamencos’ vallen de zoutmeren van Tara, Aguas Calientes, Pujsa en Atacama; de lagunes Miscanti en Miñiques; de Valle de la Luna (maanvallei) en het Tamarugo bos van Tambillo. Dit zijn ook de landschappelijk mooiste gebieden van de Altiplano rond San Pedro.

Nieuw is het opzetten van een zogenoemde ‘Area de Desarrollo Indígena’ (zie www.conadi.cl), een gebied dat de hele gemeente San Pedro beslaat, inclusief alle dorpen en ayllus van Río Grande tot aan Peine, en waar de lokale Atacameño-gemeenschappen (comunidades indígenas) worden betrokken bij het medebeheren van de natuurgebieden. In de praktijk betekent dit dat er (veelal in samenwerking met de CONAF) kleinschalige projecten op het gebied van het toerisme worden opgezet.

Martin Beeris geeft echter de volgende kritische kanttekening: “bedoeling is gelden van toerisme terug te laten vloeien naar de indiaanse bevolking, en kwetsbare plekken beter te beschermen. Helaas worden toeristen bij het bezoeken van deze plekken veelal als melkkoeien gebruikt. Als je alle interessante attracties wilt bezoeken, moet je daar zo´n USD 35 voor neertellen. En eerlijk gezegd, is het volstrekt niet duidelijk waar al dat geld aan besteed wordt; in ieder geval niet veel ervan aan infrastructuur, en al helemaal niet aan bescherming. De geldwolven-mentaliteit van de veelal nieuwe garde van Atacameense “leiders” heeft inmiddels veel kwaad bloed gezet bij mensen die de gebieden écht zouden willen behouden. En gezorgd voor een scheuring in de voorheen zo hechte comunidades”.

Toconao

Halverwege de weg San Pedro – Toconao, aan de linkerkant op 3000 meter hoogte, zie je het ALMA-dorp, woon- en werkverblijf van de mensen van Project ALMA (Atacama Large Milimeter Array). De absoluut droge lucht boven de Andes, ten oosten van San Pedro, op de Chajnantor-vlakte, maakt dit de ideale plek om met maar liefst 64 radiotelescopen het ontstaan van het heelal te bestuderen. De ontdekking van de wereld in San Pedro de Atacama! Zie voor meer informatie: www.eso.org/projects/alma. Via de ESO is hier ook Nederland bij betrokken.

De weg naar het zuiden loopt vervolgens door een bos van tamarugo-bomen, een project van de CONAF, die hier het oorspronkelijke bos weer wil herstellen. Na 40 km bereik je op 2500 m hoogte aan de rand van de Salar de Atacama de oase en het dorp Toconao. Het sfeervolle dorp heeft 500 inwoners en een karakteristieke kerk en klokkentoren (de oorspronkelijke kerk uit 1885 werd tijdens een aardbeving verwoest, en de huidige stamt uit 1923). De grote rijkdom van Toconao is de aanwezigheid van zoet water, dat uit de bergen naar beneden stroomt door de Quebrada de Jere, en een prachtige oase heeft mogelijk gemaakt. In de oase worden groenten, pruimen, peren en ‘membrillos’ ((kweeperen) verbouwd; zeer de moeite waard om een eind in te lopen (zie onder).

Toconao heeft een aantal kunstenaars, die witte vulkanische steen bewerken tot allerlei gebruiksvoorwerpen en souvenirs. Rond de plaza zijn enkele artesanía-winkeltjes. Er is in Toconao een eenvoudig residencial op de hoek bij de plaza; en 2 of 3 restaurants. Naar Toconao gaat eenmaal per dag een bus uit San Pedro (zie pagina 193). Vanuit Toconao kun je de Salar de Atacama bezoeken en de flamingo’s bij Laguna Chaxa.

Wandeling door de Quebrada de Jere van Toconao

Een mooie wandeing voert door de oase in de Quebrada de Jere naar het oosten. Het pad begint bij de ruïnes bij de steengroeve boven Toconao, waar het afdaalt naar de rivier. Er wordt tegenwoordig $ 1500 entree geheven en er staan toiletten en picknicktafels. In twee à drie uur lopen (heen) kom je langs rotstekeningen, verlaten terrassen en frisse bronnen (wildkampeerplekken; kamperen dichterbij het dorp verboden!); via dezelfde weg terug.

Salar de Atacama

Vanuit Toconao kun je naar het midden van de Salar de Atacama rijden. Afstanden zijn op de zoutvlakte moeilijk in te schatten, een aparte gewaarwording. Hoewel de hele salar bedekt is met een dikke zoutkorst, is de zoutvlakte bruin van het woestijnstof dat uit de omgeving hierheen waait. Het mooist zijn de kleine meertjes van Chaxa en Barros Negros. Bij Chaxa is een goed voorziene info-post-met-toiletten van de Comunidad van Toconao en de CONAF (entree $ 2000), is een schaduwplekje om te zitten en zijn een paar korte wandelpaden aangelegd in de salar. Met wat geluk zijn hier flamingo’s te zien (tegen de zomer trekken ze naar de salars en meren op de Altiplano). Helaas zijn de karakteristieke witte zoutpolygonen in het midden van de zoutvlakte niet meer te bezoeken (te kwetsbaar; de weg erheen is afgesloten).

Peine

Aan het zuideinde van de salar ligt nog de kleine rustige oase van Peine met een kleine mooie koloniale kerk. Boven het dorp liggen de ruïnes van het oude Peine Viejo, en er is een zwembad aangelegd. Je kunt hier kamperen; er is verder geen restaurant of residencial in Peine. Voor $ 2000 kun je een begeleide wandeltocht maken naar de pucará, en er rotstekeningen bestuderen. Vanuit Peine gaat de weg nog verder naar de laatste nederzetting rond de salar, Tilomonte.