De sevdalinka of sevdah is de trots van Bosnië. Het gematigde tempo en de rijke harmonie geven de muziek een melancholiek karakter. De zangers – traditioneel vrouwen, maar tegenwoordig ook vaak mannen – hebben een warme stem en zingen de liederen met veel passie. Vroeger werden de nummers zonder instrumenten uitgevoerd, maar nu worden de sevdah-zangers vaak begeleid door kleine orkesten, met een accordeon, viool, gitaar en soms een fluit of klarinet. De naam ‘sevdah’ stamt van het oorspronkelijk Arabische woord ‘sawdah’, dat liefde, opwinding of verlangen betekent. De teksten gaan dan ook meestal over ongelukkige en onvervulde liefdes, maar bevatten soms ook komische elementen. In de Joegoslavische tijd was de oorspronkelijk uit Osmaans Bosnië stammende muziek ongekend populair in het hele land. De bekendste vertolkers waren Zaim Imamovic (1920-1994), Himzo Polovina (1927-1986), Safet Isovic (1936-2007) en Silvana Armenulic (1939-1976). Nu wordt de nog altijd geliefde muziek vertolkt door onder andere Hanka Paldum en Beba Selimovic. In West-Europa geniet Mostar Sevdah Reunion, die de sevdah met jazz en blues vermengt, grote populariteit in het circuit van de wereldmuziek. Voor veel mensen buiten voormalig Joegoslavië was die band de eerste kennismaking met de sevdalinka.

In afgelegen berggebieden zijn ook hele andere muzikale tradities te vinden. Herders in de Dinarische Alpen hebben hun eigen jodelliederen, die ojkanje genoemd worden. In West-Herzegovina is de ganga, een niet-instrumentale verhalende zang een traditie. In Oost-Herzegovina en ook in andere Servische gebieden worden deze eeuwenoude verhalen vaak begeleid door een gusle, een eensnarige gitaar.

In grote steden, waar de Osmaanse cultuur meer geworteld is, is het van oorsprong Perzische snaarinsturment saz gebruikelijker. De Osmaanse invloeden – die trouwens vaak weer terug te voeren zijn op nog oudere, deels ook Europese tradities – zijn onmiskenbaar in de Bosnische volksmuziek. Ze zijn te herkennen aan de oosterse ritmes, de oosterse toonladders (makams), en het ge-bruik van microtoonsafstanden. De ritmes – zoals de 7/8 en 10/8 maat – zijn vaak ingewikkeld en klinken de westerse toehoorder scheef of hinkend in de oren. De makam, die de basis vormt voor alle oosterse muziek, is meer dan een toonladder. Hij schrijft ook globaal voor hoe de muziek moet verlopen. Een voorbeeld: ‘Eerst blijven hangen in de bovenste helft van de toonladder, vervolgens circuleren rond de ‘dominant’ – uitrusten halverwege de trap – en dan pas langzaam afdalen naar het lagere segment; daarna circuleren rond en eindigen op een vooraf afgesproken grondtoon’. Op deze wijze is het ook gemakkelijker om al improviserend muziek te maken. Er zijn meer dan 150 makams, waarvan de zigeunertoonladder of hidjaz (D-Es-Fis-G-A-Bes-C-D) de bekendste is en ook voorkomt in flamenco- en klezmermuziek.

Het derde element, dat de muziek van de Balkan zo exotisch maakt, zijn de microtoonafstanden. In westerse muziek zijn er alleen hele en halve tonen, maar daartussen kan het oor nog veel meer toonhoogten onderscheiden, die in oosterse muziek ook gretig gebruikt worden. Veel makams maken gebruik van een of twee microtonen. Dat is de reden dat oosterse muziek voor veel mensen vals, jengelig of jankerig klinkt. Een bekende makam die van microtonen gebruikmaakt is de ussak: D-Emin-F-G-A-Bmin-C-D. De Emin en Bmin zijn iets lager dan de E respectievelijk de B, maar de precieze plaats van de toon is weer afhankelijk van regio, etnische groep of mode.

Volksmuziek gaat vaak gepaard met traditionele dans die in boerenkostuums wordt uitgevoerd. De basis van veel dansen in Bosnië en zijn buurlanden is de kolo. Deze wordt in een cirkel gedanst. Het lichaam wordt boven de heupen nauwelijks bewogen, maar de benen gaan des te vlugger. De basisstap is makkelijk te leren, maar er zijn ontelbare varianten, waarvan sommige zeer ingewikkeld zijn. De dansers worden meestal begeleid door een accordeonist, die muziek in een tweedelige maat speelt, en soms ook door andere instrumenten. Het exotische karakter van de muziek en dans is misschien wel de belangrijkste reden waarom velen in het Westen zich tot de Balkan aangetrokken voelen.

Op het gebied van klassieke muziek heeft Bosnië een minder grote naam. Wel enige bekendheid geniet Vlado Miloševic, die in 1901 in Banja Luka werd geboren. Hij studeerde aan conservatoria in Zagreb, Wenen en Belgrado en werd daarna directeur van de muziekschool in Banja Luka. In zijn composities zijn duidelijk elementen uit de traditionele volksmuziek te horen. Gabrijel Jakševic geldt als de belangrijkste componist van de klassieke scène van twintigste-eeuws Sarajevo. Hij studeerde aan de muziekacademie van Ljubljana en legde zich toe op de barokmuziek. Jakševic schreef bijna vijftig stukken voor piano en enkele composities voor orkesten. Sarajevo heeft meerdere symfonieorkesten en een opera. Klassieke muziek is vooral populair bij een intellectuele elite, die zichzelf graag als Europees ziet. Als protest tegen de in zijn ogen barbaarse burgeroorlog, speelde cellist Vedran Smailovic demonstratief op straat tijdens de belegering van Sarajevo. Een foto van de musicus van het Sarajevo Filharmonisch Orkest tussen de puinhopen van zijn stukgeschoten stad ging de hele wereld over en werd een icoon van de onbuigzaamheid van de inwoners.

De popmuziek is sterk beïnvloed door de muzikale traditie van Bosnië, maar zeker ook door West-Europese en Noord-Amerikaanse muziek. Anders dan in andere communistische landen was deze in Joegoslavië niet verboden. Maar er ontstond ook een lokale variant die ongekend populair werd en nog steeds is: de Joegorock. Bijelo dugme (Witte Knoop) trekt nog steeds volle stadions van Ljubljana tot Skopje. De rockband werd in 1974 opgericht door Goran Bregovic, die later in het Westen bekend werd vanwege zijn muziek voor de films van Emir Kusturica en eigentijdse vertolkingen van traditionele liederen. Eind jaren zeventig hadden ze al een miljoenenpubliek, dat in de jaren tachtig nog verder groeide. De band viel uit elkaar door het uitbreken van de oorlog en veel mensen herkennen in het ongekende succes van hun reünietours een golf van nostalgie naar het oude Joegoslavië. Een concert in Belgrado in 2006 werd door 250.000 fans bezocht. Er zijn weinigen in voormalig Joegoslavië die niet kunnen meezingen met Ðuréevdan, Ako ima Boga, Ružica en talloze andere hits van deze legendarische band.

Begin jaren tachtig kwam in Sarajevo een scène op, die zichzelf Novi primitivizam (Nieuwe Primitieven) noemde. In het middelpunt van die beweging stond de garagerockband Zabranjeno pušenje (Verboden te Roken), waarin de later zeer succesvolle regisseur Emir Kusturica bas speelde, maar ook de groepen Plavi orkestar (Blauw Orkest), Crvena jabuka (Rode Appel) en Znak scre (Hartsteken) speelden een belangrijke rol. Hun uiterlijke voorkomen deed denken aan de in West-Europa populaire punkscène. De bands kwamen op het podium in afgeragde kleding en zongen in een ‘primitieve’ taal. Het verschil met de punkers was echter dat de beweging van de Nieuwe Primitieven geen politieke dimensie had. De teksten gaan vaak over de ‘gewone man’ die in ongebruikelijke of absurde situaties worden opgevoerd. De Nieuwe Primitieven introduceerden met hun teksten de straattaal van Sarajevo, vol met turkicismes, op radio en televisie. Plavi orkestar, Crvena jabuka en Znak scre zijn nog steeds bij elkaar. Zabranjeno pušenje is uiteengevallen en twee bands traden een tijdje onder dezelfde naam op. De Belgradose formatie, waar ook Kusturica toe behoort, gebruikt tegenwoordig de Engelse vertaling: No smoking orchestra.

Met de opkomst van het nationalisme eind jaren tachtig kwam ook de zogenaamde turbofolk opzetten. De combinatie van eenvoudige pop-folkdeuntjes op synthesizers – vaak gebaseerd op traditionele melodieën – en snelle stampende beats, werd vrij direct een cultureel fenomeen in heel voormalig Joegoslavië. De teksten van de meestal rondborstige zangeressen met beperkte zangkwaliteiten zijn soms ordinair, soms ronduit nationalistisch. De hitlijsten in Bosnië worden op dit moment beheerst door deze muziek, die in het Westen inmiddels een zekere cultstatus heeft gekregen. Toch zijn er ook nog genoeg serieuze muzikanten zoals de singer-songwriter Dino Merlin, die net als veel Joegorock bands in alle opvolgerstaten van Joegoslavië populair is.

Met het uiteenvallen van Joegoslavië ging ook een deel van de muziekscène ten onder. Maar zelfs tijdens de oorlog ging de muziek door. Radio Zid Sarajevo en Stichting Popmuziek Nederland brachten in 1995 de cd Rock under Siege uit. In het naoorlogse Sarajevo is jazz sterk in opkomst, waaraan elk jaar in november een groot internationaal festival gewijd is. De alternatieve rockscène blijft populair met bands als Knock-out, Kiks, Sikter en Protest.

Op dit moment is Dubioza kolektiv bezig internationaal door te breken. De band die al eens op het grootse Szigetfestival in Boedapest en ook op Eurosonic in Groningen speelde, vermengt stijlen als reggae, dub en rock. De bandleden uit Zenica, Sarajevo en Mostar verzetten zich heftig tegen nationalisme en hun teksten roepen op tot verdraagzaamheid. Ook de hiphopartiesten Edo Maajka en Frenkie, de elektronische muziek van Adi Lukovac i Ornamenti en de metalscène uit Tuzla, met bijvoorbeeld Toxicdeath en Agonize, zijn populair bij jongeren.