Een plaats in de trein dient vooraf gereserveerd te worden. Dit kan gebeuren via elk station en liefst lang vooraf. Zelfs dán is er een kans dat er geen plaatsen meer beschikbaar zijn, vooral de tweede- en eersteklas zijn vroegtijdig ‘uitverkocht’. Na enig onderhandelen met de loketbeambte blijkt dit meestal wel mee te vallen.

In de doorgaans zeer drukke derdeklas zit men op houten banken, als het druk is moet men met een staanplaats genoegen nemen. De tweedeklas kent uitsluitend zitplaatsen, meestal in een vier- of zespersoonscouchette. Voor eersteklaswagons gebruikt men tweepersoonscabines.

De Oeganda spoorlijn
De belangrijkste spoorlijn in Kenia, van Mombasa naar Kisumu, kwam tot stand op initiatief van de Britten. Niemand minder dan Gerald Portal, de Britse vertegenwoordiger in Tanzania en op Zanzibar, toen nog een havenplaats van betekenis, opperde het idee. Na zijn dood werden de plannen verder uitgewerkt door zijn vriend Frederic Lugard, een voormalig missionaris in Oeganda. Men zocht naar een mogelijkheid om de rijkdommen uit Oeganda en dan vooral het ivoor, op een eenvoudige manier naar de kust te vervoeren en de trein was in die dagen een transportmiddel in opkomst.

De transporten via Tanzania verliepen niet altijd even gemakkelijk en met dragers of wagens was het transport niet alleen kostbaar, de gevaren die eraan kleefden waren behoorlijk groot. Het duurde lange tijd alvorens men toestemming kreeg van het Britse parlement. De tegenstand was groot en men was bang dat het vele geld dat ermee gemoeid zou zijn, weggegooid zou zijn. In de jaren negentig van de negentiende eeuw werd het karwei begroot op meer dan 3,6 miljoen Engelse ponden, een nauwelijks voor te stellen bedrag. Toch kwam het plan erdoor en in augustus 1896 begon men aan het karwei dat vele jaren in beslag zou nemen en de bouwers zo’n 1000 kilometer westwaarts zou voeren.

Door moerassen, over Great Rift Valley, door woestijnen. De aanleg van de spoorbaan zou honderden levens kosten, vooral als gevolg van ziekten en in het bijzonder als gevolg van malaria. Ook wilde dieren vormden een probleem waar men dagelijks mee te maken had, terwijl de lokale bevolking de arbeiders ook niet met feestgedruis inhaalde, integendeel, veel arbeiders sneuvelden als gevolg van aanvallen door gevestigde volkeren. Er waren tal van problemen op te lossen. Drie jaar later was men ongeveer halfweg, de werkers uitgeput en gedesillusioneerd. Het werk werd tijdelijk stilgelegd bij ‘mile 327’ tegenwoordig beter bekend als Nairobi.

De administratie werd daarheen overgebracht en men zou geheel met het werk gestopt zijn als de hoofdingenieur en verantwoordelijke voor de aanleg van de spoorlijn George Whitehouse, niet over een enorme dosis overredingskracht beschikt zou hebben. De werkelijke aanleg van de spoorbaan stond onder leiding van Ronald Preston. Zijn vrouw zou op 20 december 1901 het laatste stuk rail neerleggen in Kisumu, dat toen nog Port Florance heette. Een kunstwerk was volbracht, al had de spoorweg een geheel andere bijnaam gekregen: Lunatic Express, wat zoveel wil zeggen als: spoorlijn der krankzinnigen.

Men was erin geslaagd een spoorverbinding tot stand te brengen vanaf Mombasa op zeeniveau, klimmend naar een hoogte van 2785 meter bij de evenaar, vanwaar het spoor weer daalde tot een hoogte van 1520 meter bij Lake Victoria. Bij de bouw waren meer dan 30.000 mensen betrokken, voor het grootste deel afkomstig uit India, waar de Britten al langere tijd een vinger in de pap hadden. De aanleg van de spoorweg bracht dan ook weinig voordeel voor de lokale bevolking. Later zou de spoorlijn verder doorgetrokken worden naar Oeganda waarmee de oorspronkelijke opzet bereikt werd. Met de aanleg van de baan werden grote delen van het land ontsloten en deden de telefoon en telegraaf hun intrede.

De spoorlijn werd niet alleen gebruikt voor het vervoer van ivoor uit Oeganda. Lang voordat die opzet realiteit zou worden werd het binnenland van Kenia ontgonnen. Er werden geweldige plantages aangelegd, vooral door blanke boeren die zich, na de ontsluiting van het binnenland, massaal voor het binnenland interesseerden. De lokale bevolking merkte weinig van de rijkdommen die daarmee verworven werden, ze diende in de eerste plaats als goedkope arbeidskracht... áls ze al mochten werken. De arbeiders die afkomstig waren uit India hadden veel meer ervaring met dit soort werk en ze waren tóch in het land vanwege de aanleg van de spoorlijn. Velen van hen vestigden zich dan ook in Kenia.

Verzet van de lokale bevolking, die haar land zag verdwijnen en de opbrengsten ervan in de verkeerde zakken terecht zag komen, kon niet uitblijven. De blanke kolonisten waren echter uitzonderlijk goed georganiseerd in de ‘Colonists Association’. Onder aanvoering van hun leider Delamere werd de lokale bevolking systematisch onderdrukt, uitgebuit en monddood gehouden. Bij dit karwei werden de boeren welwillend terzijde gestaan door de vele blanke avonturiers die de ontwikkeling van Kenia aantrok. De spoorlijn zorgde ook voor de ontwikkeling van het toerisme en wereldleiders als Roosevelt en Churchill waren regelmatig terugkerende gasten in Kenia.

De bouwers van de spoorlijn, althans de verantwoordelijke Britten, werden als helden vereerd en ontvingen hoge onderscheidingen. De tienduizenden betrokken werkers leden zware ontberingen tegen een hongerloon, de mensen die tijdens de werkzaamheden omgekomen waren konden slechts rekenen op vermelding in de boeken als kostenpost.

Van de gehele spoorlijn is bij toeristen het traject Mombasa-Nairobi zeer in trek. Als u dan kiest voor een eersteklascoupé, zou dat weleens de treinreis van uw dromen kunnen zijn. Behalve de luxe waarmee u omringd wordt zijn de maaltijden die u krijgt voorgeschoteld van meer dan uitstekende kwaliteit. Alles vindt plaats in een entourage die sterk doet denken aan vroeger dagen, aan tijden van onder-drukking en slavernij. De zwarte bedienden in de trein worden echter (naar Keniaanse begrippen) goed betaald en hebben er zelf voor gekozen om dit stuk idealisering van wat ooit was, in stand te houden. Helaas ziet u weinig van het landschap, de rit wordt gedurende de nacht gemaakt. De prijzen voor de drankjes zijn (te) hoog en de bar sluit om 23.00 uur, maar u kunt uw zelf meegebrachte versnaperingen ook in uw coupé nuttigen. Een welwillende steward zorgt tegen een kleine vergoeding zelfs voor glazen als u dat wilt.

Door vroeg op te staan kunt u nog wat van het landschap genieten en probeer vroeg te ontbijten, er wil nog wel eens een file staan voor de restauratiewagen. Als u een langslaper bent wil dat niet zeggen dat u helemaal geen wild zult zien, soms lijkt het erop dat wilde dieren ingehuurd zijn om de trein tot stoppen te dwingen. Want, een kudde olifanten op de rails, daar stopt zelfs de Kenya Express (of zo u wilt de Oost-Afrika Express, de Oeganda Express, de Lunatic Express of de Nostalgie Express) voor. Zo goed als u zult slapen op het ritme van de trein op de rails, zo gemakkelijk wordt u wakker als dat ritme wegvalt. Kijk dus naar buiten als de trein midden in de nacht tot stilstand komt.

Wilt u zich informeren hoe het vroeger toeging in de trein of hoe de wagons er in de vroegste tijd uitzagen, dan moet u een bezoek brengen aan het spoorwegmuseum in Nairobi.