Cecil John Rhodes, premier van Cape Colony, besloot de ZAR aan te pakken. Hij gaf daarom zeshonderd Britse soldaten opdracht om gouddorp Johannesburg te bezetten (1895) en een Britse opstand uit te lokken. Deze troepen staken vanuit Brits Bechuanaland en Rhodesië de grens over, maar wisten niet dat zij werden gevolgd en bespied door de ZAR. Toen de Britse soldaten bij Krugersdorp waren, zagen de Boerensoldaten van de ZAR hun kans schoon en vielen hen aan. De Britten werden gearresteerd, waarna de spanning tussen beide landen te snijden was. Duitsland was dolenthousiast over de ZAR-actie en stuurde president Paul Kruger een felicitatietelegram.

Kruger sluit militair pact met Orange Free State, onderhandelingen in Bloemfontein (1899)

Als gevolg van deze actie, die de boeken inging als ‘Jameson Raid’, werden Boeren in Cape Colony gedwongen te vertrekken. In de ZAR was steun voor Paul Kruger ongekend. Kruger voorzag oorlog, sloot daarom een militair pact met Orange Free State en liet modern wapentuig komen uit bevriend Duitsland en Frankrijk (1897). Londen verachtte deze besluiten en vreesde te moeten strijden tegen een leger dat even geavanceerd was. Op uitnodiging van president Steyn (Orange Free State) kwamen Paul Kruger en Alfred Milner samen om de situatie te bespreken. Tijdens de onderhandelingen bleek Kruger bereid tot vergaande concessies. Milner veegde deze echter van de tafel, waardoor Kruger concludeerde ‘U wilt mijn land’.

Groot-Brittannië stuurt troepen naar grens ZAR

In september en oktober 1899 stuurde Londen tienduizenden soldaten naar Natal. Dit betrof een schending van eerder gemaakte afspraken. Chamberlains eis, onmiddellijk rechten voor Britten in de ZAR, was onderweg naar Kruger toen deze hem verzocht Britse troepen terug te trekken van de ZAR-grens. Het niet accepteren van deze eisen leidde tot een oorlog die gruwelijk was en het hart van Boer en Brit verscheurde.

Beleg van Mafikeng en Kimberley, strijd in Natal

De eerste plaatsen die door Boerensoldaten en hun sympathisanten (waaronder Nederlanders, Duitsers, Fransen, Ieren, Russen en Scandinaviërs) werden belegerd, waren Mafikeng (12 oktober 1899) en Kimberley (14 oktober 1899). Twintigduizend Boerenstrijders staken de grens van Natal over om de Britten richting het oosten te drijven. De slagen die werden geleverd (Talana en Elandslaagte) werden gewonnen door de Britten, maar leidden tot honderden doden aan beide kanten.

'Black Week'

De Boeren besloten deze nederlagen te wreken. Dit had onder andere de belegering van het strategisch gelegen Ladysmith tot gevolg. Ook werd slag geleverd op de velden van Colenso, Magersfontein en Stormberg. Deze ‘battles’ werden gewonnen door de Boeren en ging de Britse geschiedenis in als ‘Black Week’.

Komst Roberts en Kitchener, evacuatie Paul Kruger

Om verder gezichtsverlies te voorkomen, stuurde Londen Frederick Roberts en zijn stafchef Herbert Kitchener (1900). Beiden werden symbool van onmenselijkheid en bruut geweld. Hun manschappen ontzetten Kimberley, Ladysmith en Mafikeng. Bloemfontein werd op 13 mei bezet; de annexatie van Orange Free State volgde twee weken later. De inname van Pretoria leidde tot de annexatie van de ZAR. Koningin Wilhelmina, sympathisant van de Boeren, stuurde pantserdekschip 'Hr. Ms. Gelderland' om Paul Kruger en de leden van de ZAR-regering te evacueren. Deze actie betrof het negeren van de Britse zeeblokkade.

Boerenguerrilla, concentratiekampen

Louis Botha, Christiaan de Wet, Jan Smuts en Koos de la Rey gaven zich niet gewonnen en hadden snel verplaatsbare en onschuldig uitziende troepen. Deze vielen de Britten met succes aan, namen soldaten gevangen, veroverden land en bliezen communicatielijnen en sporen op. Kitchener en Roberts werden zo in het nauw gedreven en besloten de tactiek van verschroeide aarde toe te passen. ‘Burn their farms’: voor elk spoor dat was opgeblazen, werd een boerderij verbrand. Elk schot dat werd gelost vanuit een boerderij werd gewraakt met verbranden van het complex, inclusief het vee en het voedsel. ‘Capture their women en children’ leidde tot de dood van 22.079 kinderen, 4251 vrouwen en 1676 mannen in concentratiekampen.

Einde Second Boer War (Tweede Boerenoorlog)

Afschuw van deze Britse gruweldaden en -beslissingen leidde tot de wens de strijd zo snel mogelijk te beëindigen. Het Verdrag van Vereeniging werd in mei 1902 getekend. Als gevolg hiervan werden de ZAR en Orange Free State Britse kolonies.