Sinds 361 v.Chr. hebben Kaifengs stadsmuren vroege koninkrijken en dynastieën tegen noordelijke indringers beschermd. Het fortuin van de stad bereikte een hoogtepunt tijdens de kosmopolitische Song-dynastie – deze periode maakte Kaifeng tot een van China’s historisch belangrijkste steden.

168 jaar lang bloeide de Oostelijke Hoofdstad, zoals Kaifeng toen heette, als politiek, economisch en cultureel centrum van het Rijk van het Midden. Zijn straten wemelden van de mensen, dieren en er werd druk gehandeld. Schitterende tempels en zelfs synagogen trokken menigten gelovigen. Door zijn luisterrijke stadspoorten brachten kameelkaravanen en handelaren van de Zijderoute ladingen goederen de stad in.

Poëzie, kalligrafie, filosofie en de schone kunsten maakten een ongekende bloei door. De keramiek bereikte haar hoogtepunt; geen enkele volgende dynastie heeft het verfijnde werk van de pottenbakkers uit de Song-tijd kunnen evenaren. Vandaag de dag zijn er nog maar heel weinig stukken onschatbaar porselein uit de beroemde Guan-ovens overgebleven (guïnyáo).

Kaifeng, dat in zijn hoogtijdagen anderhalf miljoen inwoners telde, is een stad van uitvindingen. In 1041 vond drukker Bi Sheng hier de revolutionaire druktechniek met losse typen uit die de verbreiding van ideeën en cultuur door heel China versnelde. Ook werd hier in 1092 de eerste mechanische klok ter wereld vervaardigd en liep de astronomische klok in Kaifengs klokkentoren op waterkracht die werd geleverd door een reusachtig waterrad.

De vermaarde staatsman en wetenschapper Shen Kuo, uit de Noordelijke Song-dynastie, kwam ook uit Kaifeng. Zijn dertigdelige werk Mengxi Bitan is een onschatbare bron voor de kennis en cultuur van zijn tijd. Het werk bestrijkt politiek, economie, filosofie, geschiedenis, de krijgskunst, wetenschap en technologie. In een van zijn artikelen schreef Shen Kuo over aardolie, die hij shiyou (“steen-olie”) noemde, een term die ook tegenwoordig nog wordt gebruikt. Hij noteerde de eigenschappen van olie, waar die vandaan kwam en voor kon worden gebruikt, zoals hoe de as tot inktstaven kon worden verwerkt.

Niet minder fascinerend is dat Kaifeng de eerste Chinese stad is geweest met een omvangrijke joodse gemeenschap. De eerste joden kwamen in Kaifeng aan na een moeizame reis via de Zijderoute vanuit Perzië. Hun eerste synagoge werd al in 1163 gebouwd, maar werd na de overstroming van 1852 niet herbouwd. Drie stenen stèles in het Museum van Kaifeng (kïifêng bówùguan) documenteren hun aankomst.

Kaifengs gouden tijd is vastgelegd in een meesterwerk van 5,28 m lang, Scènes langs de rivier tijdens het Qingming-festival (qîngmíng shànghé tú) geheten. Deze waardevolle rolschildering, het werk van kunstenaar Zhang Zeduan van de Noordelijke Song-dynastie, toont een verbazingwekkend gedetailleerd beeld van Kaifeng, dat inzicht biedt in het maatschappelijk leven van die tijd – men kan de goederen die te koop zijn in de marktstraten zien, of een geleerde die tot zijn bedienden spreekt. Tegenwoordig bevindt deze schildering zich met andere nationale kunstschatten in het Paleismuseum van Beijings Verboden Stad (gùgong bówùyuàn).

3000 jaar lang heeft de stad allerlei natuurrampen en andere rampen doorgemaakt. Ze stond bloot aan aanvallen uit het noorden en aan de voortdurende overstromingen van de Gele Rivier – een rampzalige combinatie waardoor er bitter weinig sporen van haar vroegere luister zijn overgebleven. Desondanks heeft het moderne Kaifeng een karakter en een slaperige charme behouden die andere door de moderniteit aangetaste hoofdsteden verloren hebben. Zo leeft de Song-architectuur bijvoorbeeld nog steeds voort in gedeelten van Kaifeng.

Boogschutterstorens en wachtposten zijn sinds lang uit de fortificaties van de stad verdwenen, maar de stadsmuren staan er nog. Ze zijn 14,4 km lang, aan de voet 7 m dik, toelopend tot 5 m bovenaan, en torenen niet minder dan 8 m de hoogte in. Vergeet torenflats, hotelkolossen en winkelgiganten – het hoogste gebouw hier is de IJzeren Pagode (tie ta), 55 m hoog en ten noordoosten van de stad gelegen aan de Beimen Da Jie – een slanke, 13 verdiepingen hoge achthoekige tempel die in 1049 werd opgericht.

Het oppervlak van de uit baksteen opgetrokken pagode is bedekt met geglazuurde tegels met een metaalachtige glans. Bekijk de tegels van nabij, dan ziet u wellicht de contouren van hemelse wezens, draken, Chinese eenhoorns (qílín), leeuwen en lotusbloemen. Naast de toegangsprijs van ¥ 20 zult u nog wat yuan moeten ophoesten om van de top van de pagode over de hele stad te kunnen uitzien. In westelijke richting ziet u dan een klein paviljoen dat een 5,14 m hoog Boeddhabeeld uit de Song-dynastie herbergt.

In het stadscentrum staat de Xiangguo-tempel (xiàngguó sì). Deze in 555 gebouwde tempel was het voornaamste boeddhisti-sche centrum en het commerciële middelpunt van de stad tijdens de Song-dynastie. Als om de kwetsbaarheid van Kaifeng voor overstromingen te benadrukken werd de tempel diverse malen verwoest en voor het laatst gerestaureerd in 1766. De tempel kreeg zijn naam in 712 van de Tang-keizer ter herdenking van zijn bestijging van de Drakentroon. Onderdeel van de tempel is het Achthoekig Geglazuurd Paleis (bïjiao liúlídiàn), dat een beeld van de boeddhistische Guanyin, Godin der Barmhartigheid (guïnyîn), herbergt. Het 6 m hoge beeld, met vier gezichten en 1000 armen en ogen, werd uit één enkele ginkgoboom gesneden.

Ca. 1,5 km ten noorden van de Xianguo-tempel staat het Drakenpaviljoen (lóngtíng) in het Drakenpaviljoen-park (lóngtíng gongyuán). Op deze plaats stonden eens ruïnes van Song-, Jin- en Ming-gebouwen. In 1642 vaagde een catastrofale over-stroming de Ming-gebouwen weg die eens in het park stonden. Overal zijn drakenmotieven – op de trap en de stenen bank in het paviljoen. Het park kijkt uit over twee meren, en het uitzicht van de top van het paviljoen op het omringende landschap is buitengewoon fraai.

Buiten de stadsmuren

Ten zuidoosten van de stad, ca. 3 km van de Xiangguo-tempel ligt het Terras van Koning Yu (yuwáng tái), vernoemd naar Yu de Grote (yuwáng miào), de bedwinger van de overstromingen. Volgens de legende zocht deze koning hier beschutting terwijl hij tegen de Gele Rivier streed, en diverse stèles herdenken zijn wapenfeiten. Op het terras staat een tempel, de Tempel van Koning Yu (yuwáng miào). Het terras stond vroeger ook bekend als het Oude Terras van het Muziekspel (guchuî tái), naar een beroemde blinde musicus, Shi Kuang, die hier vaak optrad.

Aan de westkant staat Kaifengs oudste bouwwerk – de Po-pagode (pó ta). Deze zeshoekige pagode werd gebouwd in 874 en is niet gemakkelijk te vinden – vaak wordt hij per abuis aangeduid als de Waaierpagode. Van de oorspronkelijke negen etages waren er in de 14e eeuw nog maar drie over nadat overstromingen het gebouw hadden beschadigd en in slib hadden begraven. Restauraties hebben een bouwwerk van zes verdiepingen aan de nog overgebleven stomp toegevoegd. Alles bij elkaar omvat het bouwwerk 7000 bakstenen met 178 verfijnde patronen. Binnen zijn boeddhistische soetra’s in steen gegrift. Houd u aan de leuning vast als u naar boven klimt.

9 km ten noorden van Kaifeng bevindt zich een indrukwekkende en tegelijk angstaanjagende bezienswaardigheid: Heigangkou (hêigangkou), waar de 8 km brede Gele Rivier 10 m boven het omringende land uit rijst en duidelijk maakt hoe het kwam dat de stad voortdurend te kampen had met overstromingen. De rivierbedding stijgt voortdurend doordat het water zoveel slib meeneemt dat er steeds hogere dijken nodig zijn om het water tegen te houden. Het is ook het slib dat de Gele Rivier zijn kleur en zijn naam geeft.