Dorestad, een welvarende handelsstad in Nederland, verloor na 863 zijn betekenis. Schuld daaraan hadden onder meer de Noormannen, die de stad regelmatig plunderden. Wie meer wil weten, moet een bezoek brengen aan Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede (Muntstraat 42, www.museumdorestad.nl). De invallen van de Vikingen in de Lage Landen zijn in het verleden vaak overdreven. In 793 plunderden de Vikingen het klooster van Lindisfarne aan de Engelse noordoostkust. Dit wordt gezien als het begin van de Vikingperiode. De naam Viking is waarschijnlijk afkomstig van de Viken, een locatie in Zuid-Noorwegen, een vroeg centrum van de Vikingen. De Vikingperiode duurde tot het midden van de 11e eeuw, toen de Normandiërs, afstammelingen van de Vikingen, Engeland binnenvielen en de Noorse koning Harald Hardråde sneuvelde in de strijd tegen de Engelsen. Aanvankelijk dreven de Vikingen handel met andere Europeanen, de ontsteltenis was des te groter toen de voormalige handelspartners zich plotseling vijandig gingen gedragen.

De Vikingen waren afkomstig uit Noorwegen, Zweden en Denemarken. Ze kregen in de gaten dat de rijkdommen van de kloosters en handelssteden in Europa zo voor het grijpen lagen. Het grote Frankische rijk was een grote chaos en hopeloos verdeeld. Aanvankelijk richtten de Vikingen zich op Engeland, Ierland en de Friese kusten, later plunderden ze ook de Franse kust en andere streken. De Noormannen plunderden niet alleen. Ze vestigden zich ook in andere gebieden, als Zuid-Finland, Engeland, Schotland, Ierland, Normandië, de Shetlands, de Hybriden, de Færøer Eilanden, IJsland, Groenland en zelfs Noord-Amerika. Leif Eriksson bereikte omstreeks 1000 Newfoundland (Vinland) vanuit IJsland. De wetenschappers Helge Ingstad en Anne Stine leverden in 1960 het definitieve bewijs door een Vikinglocatie (L’Anse aux Meadows) op te graven. Sindsdien zijn Vikingvondsten gedaan tot in Maine toe. Ook voeren de Noormannen naar de Middellandse Zee en Noord-Afrika.

Met hun lage drakenboten waren de Vikingen superieur. Ze konden daardoor niet alleen zeeën bevaren, maar vanwege de geringe diepgang ook rivieren. Aanvankelijk vielen ze aan in kleine groepen, later op een meer georganiseerde wijze in grotere verbanden als gevolg van onderling overleg door de hoofdmannen.

Machtige Vikinghoofdmannen in Noorwegen

De meest belangrijke Vikinglocaties in Noorwegen zijn verbonden met machtige hoofdmannen, die omvangrijke hoeveelheden land en rijkdom bezaten. Dit waren onder meer Vestvågøy (Lofoten), Karmsund (Rogaland), Ytre Namdalen (Trøndelag), Åker (Mjøsa) en Borre (Vestfold). De schepen in het Vikingskiphuset (Vikingschipmuseum) in Oslo zijn alle drie bij de Oslofjord gevonden.

Waarom trokken de Noormannen weg en plunderden zij Europa? Een eenduidige reden is daarvoor niet te geven. Waarschijnlijk speelden verscheidene factoren een rol. Een forse toename van het aantal mensen, onvoldoende landbouwgronden, een onevenredig erfstelsel, onderlinge strijd in de thuislanden, politieke verbanning, avontuur en de zucht naar rijk- en heldendom. In West-Noorwegen speelde het gebrek aan land een belangrijke rol in het vertrek van de bewoners naar overzeese streken. De schrijvende elite in Europa, hoofdzakelijk monniken, schetse vaak een zwaar overtrokken beeld van de Noormannen. Dat is niet vreemd, omdat kloosters veelal het doelwit waren van de ‘heidense’ rooftochten.

De Vikingperiode is echter niet alleen een tijdperk van rooftochten en vernielingen, maar ook van bloeiende handelsroutes, het ontstaan en verdwijnen van koninkrijken, ontdekkingen en kolonisatie van nieuwe overzeese gebieden en de opkomst van het christendom. De rooftochten van Vikingen hadden een herverdeling van de welvaart tot gevolg in West-Europa.