Als je een Chinees vertelt dat je naar Harbin gaat, zal hij waarschijnlijk huiveren en proberen je van gedachten te doen veranderen: “Te koud,” zal hij zeggen. Desondanks is het niet te koud voor de drie miljoen bewoners van deze stad, hoog in het noordoosten van de provincie Heilongjiang. Volgens de traditie heeft China de vorm van een haan, met Heilongjiang als kop en Harbin als oog. Hoe dat ook zij, de stad heeft belangrijke unieke kenmerken en een speciale charme die u nergens anders in het land zult vinden.

Honderden jaren lang is Harbin niet meer dan een klein stadje in het noordoosten van China geweest – totdat de Russen aan het eind van de 19e eeuw besloten dat ze een spoorlijn van Moskou naar Wladiwos-tok wilden aanleggen. De spoorlijn werd gelegd in 1896, toen de Chinese regering gedwongen werd de Russen in Harbin een concessie te verlenen. Sindsdien is de oude Chinese stad in snel tempo gegroeid. Na de Russische Revolutie in 1917 staken duizenden Wit-Russische vluchtelingen de Zwarte Draak-rivier, in het Westen beter bekend als de Amur, over. Op een zeker moment woonden er ca. 160.000 buitenlanders uit 33 landen in de stad, die er meer dan duizend bedrijven stichtten, waaronder China’s eerste bierbrouwerij in 1900. De stad raakte al gauw bekend als het “Moskou van het Oosten” en kon, dankzij haar directe treinverbinding met Parijs – een reis van zeven dagen – lang voor Shanghai of Hongkong met de nieuwste modes kennis-maken.

Veel van de Russische architectuur staat tegenwoordig nog overeind en een van de voornaamste attracties van de stad is een wan-deling langs Central Street (zhongyïng dàjiê). Langs deze met keien geplaveide straat, die nog altijd het populairste winkel-gebied van de stad is, staan gebouwen in de meeste Europese stijlen van het begin van de 20e eeuw. Hoewel McDonalds, KFC en westerse winkels de meeste interieurs opnieuw hebben ingericht, hebben sommige gebouwen dat soort ongelukkige modernisering overleefd en hebben hun Europees karakter behouden.

Central Street bevindt zich in het Daoli-district, de plaats waar zich het merendeel van de buitenlanders vestigde. Tegenwoordig is het het centrum van de gemeentelijke overheidsgebouwen en de wijk waar de meeste bezienswaardigheden van Harbin te vinden zijn. Al rondwandelend zult u een Russisch chocoladewinkeltje tegenkomen, Russische cadeauwinkels, koffiehuizen en sommige van de duurste restaurants in de stad.

Ten oosten van Central Street, aan alle kanten ingesloten door moderne flats, zult u de Sofiakerk (shèng suofêiyà jiàotáng) vinden, een mooie orthodoxe kerk die Harbins beroemdste monument is. Tijdens de Culturele Revolutie werd de kerk zwaar beschadigd, maar later is ze in haar oorspronkelijke luister van 1907 hersteld. Binnen is een kleine fototentoonstelling die iets van Harbins geschiedenis laat zien, maar de meeste bezoekers zijn teleurgesteld over wat ze voor hun ¥ 10 te zien krijgen. Rondom het stadscentrum zult u nog een aantal andere orthodoxe kerken tegenkomen die een korte bezichtiging waard zijn, maar geen daar-van is zo imposant als de Sofiakerk.

Een wandeling langs de rivier is in elk jaargetijde de moeite waard, en of u nu ‘s zomers naar de Harbiners kijkt terwijl ze met huurka-no’s over de rivier peddelen, of u ‘s winters probeert te herinneren hoe u ook alweer moest schaatsen, er is genoeg te beleven om een paar uur mee door te brengen. Voor de liefhebbers is er de oude rodelbaan, een bezadigder tijdverdrijf is wachten tot de oude vrouw met de schaar u gevonden heeft – voor slechts ¥ 1 of ¥ 2 zal ze in gekleurd papier een perfect profiel van u knippen. Mensen met antivries in plaats van bloed kunnen bij een plaatselijke gids informeren naar een gat in het ijs waar ze een duik in kunnen nemen, maar aangezien er hier geen sauna’s zijn om vervolgens naartoe te rennen, zullen ze waarschijnlijk zwaar onderkoeld raken. En als u soms dacht dat het een traditie is, kunnen we u verklappen dat de Harbiners denken dat de winterzwemmers allemaal fengle – niet goed snik – zijn.

Aan de andere kant van de rivier, waar u hetzij per veerboot, hetzij per taxi kunt komen, vindt u het Zoneiland-park (tàiyáng dao gongyuán), eens het favoriete toevluchtsoord van de bevolking van Harbin in de hete zomer. Dit grote park met volop groen als tegenwicht tegen het grijs van de flats in de stad, is een plezierige plaats om wat rond te wandelen als het zonnig is, maar komt pas echt tot zijn recht als er sneeuw valt en de jaarlijkse beeldententoonstelling (het IJslantaarnfeest) eraan komt. Dit is het artistieke hoogtepunt van het winterseizoen, waarin de ijssculpturen (ijs bedekt met aangestampte sneeuw) door kunstenaars van over de hele wereld worden vervaardigd. Of het nu om kleine figuurjes gaat of om 9 m brede panorama’s, jaar in jaar uit trachten de kunstenaars elkaar de loef af te steken. Er is ook een aantal “ijs-spelen” dat u in het park kunt spelen, en voor een paar Yuan kunt u door eskimohonden getrokken sleden inhuren.

Als u inderdaad iets met dieren hebt, dan wilt u misschien een kijkje in het Siberische Tijger-park (dongbeihu línyuán) nemen, 15 km ten noorden van Zoneiland-park. Hier vindt u ca. 300 Siberische tijgers, leeuwen en andere grote katachtigen. Mondi-aal zijn er naar schatting nog maar zo’n 700 Siberische tijgers over, dus Harbins park is een belangrijke fokplaats, al is het nogal ongewoon dat bezoekers hier het voer kunnen kopen dat de tijgers wordt toegeworpen. U kunt een kip, stukken rundvlees of zelfs een heel hert kopen en in een gammele rondrijdende bus zien hoe de tijgers hun maal verorberen. Critici betogen dat deze praktijk toeristen in verband brengt met etenstijd.

Een voor de bevolking van Harbin heel belangrijke maar zeer onaangename plek is Japanese Germ Warfare Experimental Base 731 (rìben xìjùn shíyàn jîdì 731 bùduì). Na de Japanse invasie in 1931 maakten Harbin en de rest van Noordoost-China deel uit van de Japanse marionettenstaat Mantsjoekwo, en in 1939 bouwde divisie 731 een zeer geheime basis om bacteriële oorlogsvoering te bestuderen. Krijgsgevangenen en iedereen die de pech had gevangen te worden genomen, werden als levende proefkonijnen voor gruwelijke medische “experimenten” gebruikt. Meer dan 40.000 mensen werden gemarteld en daarna vermoord op manieren die even wreed waren als vivisectie en levend roosteren. Het Japanse optreden in de Tweede Wereldoorlog blijft woede opwekken, en er worden nog altijd chemische wapens uit de grond gehaald. Base 731 ligt 20 km ten zuiden van Harbin; een kleine tentoonstelling laat enkele van de werktuigen zien waarmee de martelingen plaatsvonden.

De basis werd pas in de jaren 1980 ontdekt.

Het IJslantaarnfeest (bîngdêng jié) is het amusementshoogtepunt van het jaar in Harbin. Tijdens dit feest, dat wordt gehouden in het Zhaolin-park (zhàolín gongyuán) in de wijk Daoli, vervoeren ploegen arbeiders grote klompen ijs die ze verder noordelijk langs de Songhua hebben gehaald, naar het park en houwen die tot figuren of hele gebouwen. In het ijs worden neonbuizen aangebracht, en vervolgens wordt het hele geval in lichtende blauwe, roze, groene en gele kleuren gezet. Het is als een bevroren Disney World, en er worden replica’s van beroemde gebouwen van overal ter wereld gebouwd: de Big Ben, de Eiffeltoren, de Taj Mahal en natuurlijk een stuk van de Chinese Muur. Er zijn ook een paar duizelingwekkend hoge glijbanen waar je vanaf kunt glijden, een ijslabyrint en een “ijswoud”, waar de bomen bedekt zijn met een spinnenweb van ijspegels. Het is allemaal wonderbaarlijk surrealistisch, en je kunt foto’s blijven nemen, als je camera tenminste niet bevriest.