Bihac omschrijft zichzelf graag als de westelijke poort naar Bosnië, vanwege zijn strategische positie op een knooppunt van infrastructuur. Die positie heeft de stad veel economische voordelen gebracht, maar was ook de reden dat er veel om de stad gevochten is. De geschiedenis van Bihac nam regelmatig een andere loop dan die van de rest van Bosnië. In de dertiende eeuw kreeg Bihac de status van vrije stad, waar de Kroatisch-Hongaarse koningen van Bosnië zetelden. Zij lieten een vesting rondom Bihac bouwen. De streek was het enige gebied van het huidige Bosnië, dat niet onder het Bosnische koninkrijk van Tvrtko viel. Toen de Turken in de vijftiende eeuw steeds verder in Bosnië oprukten wist Bihac ondanks meerdere aanvallen stand te houden. Pas in 1592 – meer dan een eeuw na de val van het Bosnische koninkrijk – werd ook Bihac verslagen. De Osmanen gebruikten de stad als uitvalsbasis voor hun verdere militaire campagnes. Om het Turkse gevaar in te dammen vielen de Oostenrijkers de stad meermalen tevergeefs aan. Toen in 1878 het congres van Berlijn besloot Bosnië-Herzegovina onder Oostenrijks-Hongaars gezag te plaatsen, moest het leger eraan te pas komen om ook de bevolking van Bihac onder de duim te krijgen.

De eerste bouwstenen voor het communistische Joegoslavië werden in Bihac gelegd. Verschillende groepen partizanen hadden tijdens “Operatie Bihac” in 1942 een groot gebied rondom de stad veroverd. Tito riep op 26 november 1942 alle aan de vrijheidsstrijd deelnemende groepen bijeen. In deze zitting werd de Antifascistische Raad voor de Volksbevrijding van Joegoslavië (AVNOJ) gevormd, waarvan ook veel niet-communistische groepen lid waren. Alle deelnemers spraken zich uit voor de gelijkheid van de volken van Joegoslavië en de gezamenlijke strijd tegen de bezetters. De huidige bibliotheek was vier maanden lang Tito’s hoofdkwartier. De plaatselijke bevolking noemde het noordwesten van Bosnië de “Republiek Bihac”, de Duitse bezetter sprak van “Tito’s Staat”. Er ontstond een naar omstandigheden goed functionerende overheid. Begin 1943 veroverden de Duitsers het gebied terug, voornamelijk omdat ze een geallieerde invasie aan de Dalmatische kust vreesden en hun positie in het strategisch belangrijke achterland wilden versterken. Eén op de vier inwoners van de regio Bihac werd slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog, tachtig procent van de gebouwen werd vernield.

Ook in de laatste oorlog had Bihac een bijzondere positie. Fikret Abdic, de directeur van Agrokomerc, had een grote groep volgelingen in deze Bosnjakse enclave aan zich weten te binden. Daarnaast onderhield hij goede contacten met de Kroaten en Serven, die hem toestonden voedsel en goederen in ‘zijn’ gebied te importeren. Op 27 november 1993 riep Abdic de Autonome Republiek Bihac uit. De regering in Sarajevo beschouwde hem als verrader en er braken gevechten uit tussen beide partijen. Een groot offensief van het Bosnische leger in de tweede helft van 1994 verdreef Abdic naar de door de Serven gecontroleerde Kroatische Krajina. In september omsingelden Servische troepen onder leiding van generaal Mladic het gebied rondom Bihac en bombardeerden de stad, maar ze konden hem nooit innemen. Dat Bihac in 1993 door de Verenigde Naties tot ‘Safe Area’ was uitgeroepen, speelde voor geen van de strijdende partijen een rol.

Bezienswaardigheden

Het centrum van Bihac ligt aan de westoever van de Una. Het is klein en overzichtelijk en alle bezienswaardigheden liggen op loopafstand van elkaar. Wie vanaf het bus- of treinstation komt of met de auto vanuit het noorden, oosten of zuiden stuit na de Una overgestoken te zijn vanzelf op Zvonik crkve. De klokkentoren van de aan St. Ante gewijde kerk is goed bewaard gebleven, hoewel de kogelgaten uit de Tweede Wereldoorlog nog goed te zien zijn. De kerk zelf is niet meer dan een ruïne.

Direct naast de kerk staat de Kapitanova kula, de Kapiteinstoren. Het robuuste gebouw uit de zestiende eeuw diende eerst als uit-kijktoren en later als gevangenis. Nu is er een klein museum over de geschiedenis van het Una-Sana Kanton gevestigd. Op de begane grond zijn speerpunten, vuistbijlen en keramische potten tentoongesteld en daarboven middeleeuwse zwaarden en oude kaarten. Vroeger was er ook een verdieping gewijd aan de Tweede Wereldoorlog, maar de daar tentoongestelde wapens werden tijdens de laatste oorlog door de plaatselijke bevolking meegenomen. Op het moment van schrijven van deze tekst werkt het museum aan een replica van een traditionele Bosnische kamer en zaaltje waar een film over het kanton getoond zal worden. Naast de toren staat een Osmaanse turbe.

Aan de noordkant van het centrum is een klein plein waaraan de bioscoop, een kleine overdekte markt en de Džamija fethija staan. Op de plaats van deze moskee stond al in de veertiende eeuw een kerk, die twee eeuwen later in gotische stijl werd omgebouwd. Kort daarna namen de Osmanen de macht over en verbouwden de kerk van St.-Antonius tot moskee. Ze veranderden de binnenkant en voegden een minaret toe. Boven de deur – waarin nog de gotische spitsboog te herkennen is – is een inscriptie in Arabisch schrift aangebracht. Naast de kerk bevinden zich twee oude islamitische graven.

De Bosanska is een voetgangersstraat met veel winkels en cafés. Hier is ook de Stadsgalerie (Gradska galerija) gevestigd. Regelmatig zijn daar aardige tentoonstellingen van Bosnische kunstenaars, voornamelijk uit de omgeving. De toegang is gratis; zeker de moeite waard om even binnen te lopen. De huidige bibliotheek was vier maanden lang het hoofdkwartier van Josip Broz Tito. Het gebouw staat aan de oever van de Una, niet ver van de kapiteinstoren. Tegenover het stadspark staat het gebouw waar de AVNOJ in 1942 haar eerste zitting hield. Na de oorlog was hier een museum gevestigd, dat Tito in 1966 persoonlijk bezocht. Hij nam nog één keer plaats in de zetel vanuit waar hij destijds de vergadering voorzat. Het museum is in de laatste oorlog volledig vernietigd en de beroemde zetel is verdwenen.

Sokolac

Ongeveer drie kilometer ten zuidoosten van Bihac ligt het fort Sokolac. Dit werd in de veertiende eeuw gebouwd en valt op door een ronde toren met een doorsnede van tien meter. Het dorp aan de voet van de burcht heeft een paar prachtige islamitische begraafplaatsen. Alleen al vanwege het uitzicht is de korte klim naar het fort de moeite waard.

Plješevica

De hoogste toppen van de bergketen Plješevica gaan tot 1600 meter en liggen op de Bosnisch-Kroatische grens ten zuidwesten van Bihac. Het gebied herbergt een rijke flora en fauna en er zijn uitgebreide mogelijkheden om wandelingen of tochten met de mountainbike te maken. Bij het gehucht Žegar staat een informatiebord, waarop een aantal routes en een berghut staan aangegeven. Een ander mogelijk vertrekpunt is Sokolac (zie hierboven).

Langs de Una naar het zuiden

De belangrijkste attractie van Bihac en omgeving is een rivier. Volgens de overlevering riep een Romeins officier bij de eerste aanblik van de wilde stroom: “Una, solo una!”. Zoiets moois had hij nog nooit gezien. Een zelfde ervaring zullen veel toeristen bij de eerste aanblik van de wilde stroom hebben. Visvergunningen zijn te verkrijgen bij de vissersclub Una. Wie wil raften, kanoën of kajakken kan contact opnemen met een van de clubs in Bihac.

Wie iets minder avontuurlijk is aangelegd, kan ook gewoon vanaf de kant genieten van al het moois dat de rivier te bieden heeft. Bij het dorp Dubovsko gaat een zijweg naar rechts vanaf de hoofdweg van Bihac naar Sarajevo. Deze loopt door prachtige natuur langs de Una naar Martinbrod. De waterval daar is een populaire bestemming voor een dagje uit. Er zijn verschillende picknickplaatsen en een café-restaurant.

Voor rafters zijn de watervallen van Štrbacki buk een begrip. Ze zijn het hoogtepunt van de jaarlijkse Una Regatta, een driedaags wedstrijdevenement. De route loopt van Kulen Vakuf naar Bosanska Krupa. Het evenement heeft eind juli plaats, maar is al maanden van tevoren volgeboekt.