Oorspronkelijk was de vlakte gevuld met een meer. Ongeveer 11 tot 6 miljoen jaar geleden vormden zich vulkanen in het meer. Nadat het meer was leeggestroomd, zorgden erosie en verwering ervoor dat de vulkaankegels verdwenen. De kraterpijpen bestonden echter uit veel harder gesteente en rijzen nu nog als stille getuigen van het vulkanische verleden boven de vlakte uit. In latere perioden zetten rivieren, meren en zeeën hun gesteenten af rondom deze kraterpijpen; het gevolg was een dik pakket van onder meer kalk en gips.

Geschiedenis

De vroegste sporen van menselijke bewoning in en rondom Le Puy-en-Velay zijn al 200.000 jaar oud. Boven op de kraterpijpen bidden sinds mensenheugenis gelovigen tot hun goden: eerst de Liguriërs en Vellaviërs, later de Romeinen en Kelten, en sinds de middeleeuwen de christenen. De christelijke bouwwerken op de kraterpijpen (kathedraal, Sint-Michielskapel en Mariabeeld) namen de plaats in van dolmen en een Mercuriustempel. Zij trokken door de eeuwen heen veel pelgrims die op weg waren naar Santiago de Compostela. Le Puy-en-Velay was niet alleen een belangrijke pleisterplaats op weg naar dit Spaanse bedevaartsoord, maar werd zelf ook een bedevaartplaats.

Kruisvaarders namen uit het Midden-Oosten allerlei kostbaarheden en relikwieën mee naar de stad Le Puy-en-Velay, zoals een Judaspenning, een stukje van het tafellaken van het Laatste Avondmaal, een drinknap van Jezus, de gordel van Maria, kruiken van de bruiloft van Kana, manna uit de Sinaï en een beeld van de Zwarte Madonna, dat een centrale plaats kreeg in de kathedraal. Helaas staken de revolutionairen het beeld tijdens de Franse Revolutie in brand. Toen bleek overigens dat het een beschilderd beeld van de Egyptische godin Isis was, de godin van het goede, de natuur en de liefde, die tot in de Romeinse tijd vereerd werd.

Het middeleeuwse karakter van de stad Le Puy-en-Velay met haar nauwe steegjes en trappen is nog goed zichtbaar in het huidige stadsbeeld rond de kathedraal. Bekende straten met unieke huizen in Le Puy-en-Velay zijn: de Rue Pannesac, Rue Chènebouterie (nrs. 6, 8 en 9), Rue Raphaël (nr. 56), Rue Becdelièvre (nrs. 5,7 en 12), Rue Cardinal de Polignac (nr. 8) en de Rue Rochetaillade (nr. 7).

Vanaf de 14de eeuw verdienden veel inwoners van de stad hun brood met kantklossen. Toen het parlement van Toulouse in de 17de eeuw het kantklossen dreigde te verbieden, protesteerde de jezuïet Jean-François Regis met succes tegen deze maatregel. Dankzij hem werd het kant uit Le Puy-en-Velay beroemd. Hij werd vervolgens heilig verklaard en uitgeroepen tot de patroonheilige van de kantklossers.

Rue des Tables

Tot op de dag van vandaag zijn er kantklossers in de stad Le Puy-en-Velay werkzaam. Aan de Rue des Tables zijn enkele winkels waar het kantklossen gedemonstreerd wordt. Reeds tijdens de middeleeuwen stalden verkopers van religieuze artikelen langs deze straat hun artikelen op tafels uit. De bijna kaarsrechte straat heeft haar beginpunt op de Place des Tables en komt bergopwaarts uit bij de hoofdingang van de kathedraal. Op het plein staat de 15de-eeuwse Fontaine du Choriste, opgericht ter herinnering aan een jonge koorzanger die met kerstmis op dit plein lofliederen zong.

Cathédrale Notre-Dame

Aan het einde van de Rue des Tables in Le Puy-en-Velay lopen de straatklinkers over in een brede trap die naar de hoofdingang van de kathedraal Notre-Dame leidt. Miljoenen pelgrims hebben deze trappen betreden om bewonderend op te zien naar de veelkleurige stenen die de bouwers in de voorgevel van de kathedraal Notre-Dame hebben verwerkt. De ronde plafonds voor de hoofdingang zijn bedekt met fresco's.

De kathedraal Notre-Dame is oorspronkelijk gebouwd in Romaanse stijl, maar de Moorse en oosterse invloeden zijn onmiskenbaar; de koepels lijken Byzantijns. Het zal duidelijk zijn: het aantal pelgrims groeide in de loop der eeuwen en zo ook de kathedraal; vandaar de vele stijlen en uitbouwen die het gebedshuis kenmerken.

De kathedraal Notre-Dame rust op de resten van een ongelijkvormige kraterpijp met als gevolg dat de bouwers op enkele plekken gaten en tussenruimten moesten overbouwen. Het grondplan is niet gebaseerd op een architectonische stijl, maar volgt gewoon het reliëf van de ondergrond. Al met al is het gebedshuis wat betreft vorm uniek, het bewaart binnen zijn muren ontelbare schatten. Geen kathedraal in de Auvergne is versierd met zoveel fresco's uit zoveel verschillende perioden en er zijn maar weinig kerken met zoveel kostbare beelden, schilderijen en kerkjuwelen.

Als u de kathedraal Notre-Dame betreedt, komt u eerst in een soort grote hal. Links in de hoek leidt een trap naar de Relikwieënkapel, met 15de-eeuwse muurschilderingen van vier vrouwen die de vier vrije kunsten symboliseren: declamatie, logica, retorica en muziek. Is de deur gesloten, dan kunt u deze kapel via de kloosterhof bereiken. Rechts achter in de voorhal leidt een trap omhoog. Als u hier de gang volgt, ziet u links de ingang naar de eigenlijke gebedsruimte met het koor. Dit koor rust onmiddellijk op de onderliggende rotsen en is het oudste deel van de kathedraal. Alleen hier zijn de Romaanse kenmerken nog zichtbaar. Op het vergulde hoofdaltaar staat het beeld van de Zwarte Madonna met kind, een kopie van het eerdergenoemde, verbrande beeld. Tegen de linkerwand zijn Romaanse fresco's geschilderd met afbeeldingen van de vrouwen bij het graf en Sint-Katherina van Alexandrië. Een smal trapje leidt naar een fresco met een afbeelding van de aartsengel Michaël uit de 11de of 12de eeuw. Terug in de gebedsruimte valt de rijkbewerkte houten preekstoel op.

Rechts, achter het in 1995 gerestaureerde koor, is de sacristie met de schatkamer van de kathedraal. Hier hangt onder andere een 15de-eeuwse schildering van Jezus die van het Kruis is gehaald en een 17de-eeuws kruis van de schippers (mariniers) van de Rhône. Ernaast staat nog een beeld van de Zwarte Madonna met kind. Andere bezienswaardigheden zijn de 11de-eeuwse Bijbel van Théodulphus, een 15de-eeuws verguld Christushoofd van brons en een Piëta. Achter glas staan de kerkjuwelen.

Onder de nabijgelegen klokketoren bevinden zich twee tombes, waaronder de stoffelijke resten van abten liggen. Via de klokketoren of de 12de-eeuwse Sint-Janspoort kunt u de ingang van de 11de-eeuwse kloosterhof bereiken (links aanhouden). De zuidelijke galerij is nog volledig Romaans; de andere galerijen zijn in de 19de eeuw gerestaureerd. Opvallend zijn de rijk bewerkte kapitelen, maar het meest kenmerkende is de rust die deze oude kloosterhof uitstraalt. Men heeft niet veel voorstellingsvermogen nodig om te begrijpen dat de monniken hier in volle overgave contact met God konden zoeken. Een deur in de oostelijke galerij leidt naar een kapittelzaal met een 13de-eeuwse fresco van de kruisiging van Jezus.

KLOOSTERHOF, SCHATKAMER EN FRESCO ST.-MICHAËL GEOPEND: Juli- sep. dagelijks 9.30-19.30 u.; apr.-juni dagelijks 9.30-12.30 u. en 14-18 u.; jan- mrt. en okt.-dec. ma.-za. 9.30-12 u. en 14-16.30 u, zo. en feestdagen 9.30- 16.30 u.

Le Roc Corneille en het Mariabeeld

Ten noorden van de kathedraal Notre-Dame leidt de Rue du Cloitre in Le-Puy-en-Velay de Corneillerots op naar de voet van het beeld van Notre-Dame-de-France. Onderweg passeert u de kapel van de Pénitents Blancs. Deze kapel van de broeders penitenten is sinds 1584 in gebruik, maar is nu ingericht als museum met schilderijen en beelden uit de tijd van Lodewijk xm. Het rode, 22,7 m hoge beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Frankrijk kijkt uit over de stad Le Puy. U heeft vanaf de rots een prachtig uitzicht over de stad en de omgeving. Het beeld is gegoten uit het brons van 213 kanonnen die tijdens de Krimoorlog bij Sebastopol werden buitgemaakt. U kunt via een trap in het binnenste van het beeld naar de kroon ervan klimmen, van waaraf u over de stad Le-Puy-en-Velay kunt kijken. In 1860 plaatste men het beeld op de rots Corneille.

CORNEILLEROTS EN MARIABEELD GEOPEND: Mei-sep. dagelijks 9-19 u.; okt.-nov. en febr.-15 mrt. 10-17 u.; 16 mrt.-apr. 9-18 u.; dec.-jan., kerstvakantie en zo. 14-17 u.

Chapelle Saint-Michel-d'Aiguilhe

Na een pelgrimstocht vanuit Le-Puy-en-Velay naar Santiago de Compostela in de 10de eeuw besloot bisschop Gothescalk om in zijn stad een kapel te bouwen voor pelgrims die eerst Le Puy aandeden. Hij koos daarvoor de top van een oude kraterpijp die 80 m boven de stad uitstak, een plek waar men vroeger Mercurius aanbad. Talloze bedevaartgangers hebben sindsdien de 268 traptreden naar de top van de kraterpijp en de ingang van de kapel van de aartsengel Michaël beklommen. In de 12de eeuw werd de kapel verfraaid met een nieuwe voorgevel en een klokketoren. Sindsdien is de kapel op de rots het symbool van de stad Le Puy-en-Velay. De arabesken (Arabische siermotieven) boven de ingang wijzen op invloeden uit het Midden-Oosten. Ook hier volgt het grondplan van het gebedshuis het reliëf van de bodem. In het interieur zijn 10de-eeuwse fresco's en kunstvoorwerpen tentoongesteld, die men in 1955 onder het altaar heeft gevonden.

ROTS EN KAPEL ST-MICHEL-D'AIGUILHE GEOPEND: 15 juni-15 sep. dagelijks 9-19 u.; 16 sep.-l 2 nov. 9.30-12 u. en 14-17.30 u.; 1-14 juni 9-12 u. en 14-19 u.; apr.-mei 10-12 u. en 14-18 u.; 15 mrt.-31 mrt. 10-12 u. en 14-17 u.; 11 febr.-15 mrt. en 21 dec.-3 jan 14-16 u. (25 dec. en 1 jan. gesloten).

Musée Crozatier

Ten zuiden van de Place du Breuil, het centrale punt van de stad Le-Puy-en-Velay waaraan de toeristeninformatie en de fontein Crozatier liggen, bevindt zich het stadspark de Jardin Henry Vinay. Hier kunt u het Museum Crozatier bezoeken, vernoemd naar de stedemaagd Crozatier. Het museum herbergt een uitgebreide verzameling archeologische kunst, kantkloswerk en volkskunst vanaf de 16de eeuw tot heden.

MUSEUM CROZATIER GEOPEND: Mei-sep. wo.-ma. 10-12 u. en 14-18 u.; okt.-apr. wo.-za. en ma. 10-12 u. en 14-16 u., zo. 10-12 u.; gesloten 1 jan., 1 nov. en 25 dec.

Pleinen

Ten noorden van de Place du Breuil en bereikbaar via de Rue Porte Aiguière, ligt de Place du Martouret. Het woord martouret is afgeleid van het middeleeuwse martoretum, kerkhof. Hier werden in Le-Puy-en-Velay veroordeelden in het openbaar terechtgesteld. In juni 1794 werd het beroemde beeld van de Zwarte Madonna uit de kathedraal op deze plek verbrand door de revolutionairen. Ten westen van het plein staat het stadhuis van Le-Puy-en-Velay uit 1766 in Lodewijk XV-stijl. Het gebouw moest driemaal herbouwd worden na hevige branden (in 1653,1817 en 1964).

Via de Rue Courrerie kunt u in westelijke richting naar de Place du Plot wandelen. Op dit plein stond in de 16de eeuw een schandpaal waar het volk dronkaards kwam bespotten. De fontein La Bidoire dateert uit 1246 en is de oudste van de stad Le-Puy-en-Velay. De versieringen met dolfijnen en arenden werden in de 15de eeuw aangebracht. Iedere zaterdagochtend houdt men hier een gezellige markt, bekend om haar kaassoorten.

Espaly-Saint-Marcel

Twee kilometer ten westen van Le-Puy-en-Velay ligt het gehucht Espaly-Saint-Marcel. Op de hoge rots van Espaly staat een 22 m hoog beeld van Sint-Jozef. Van hieruit heeft u een goed uitzicht op de stad Le Puy. In de omgeving bevindt zich het 'basaltorgel' van Espaly (Orgues d'Espaly), een uitgekristalliseerde basaltformatie met veel zuilen.