16.000 inwoners, 2000 m hoogte

Dit is een aangenaam koloniaal stadje in een brede vallei, 120 km ten zuidwesten van Samaipata, dat internationaal bekend is geworden door de wereldwijd gepubliceerde foto’s van het opgebaarde lichaam van de befaamde Argentijnse guerrillaleider Che Guevara, in het lokale ziekenhuis in 1967. In 1995 kwam Villagrande weer in het wereldnieuws door de ontdekking van de overblijfselen van Che, bij de landingsbaan van het kleine lokale vliegveldje.

Che werd op 9 oktober 1967 in het nabijgelegen plaatsje La Higuera geëxecuteerd en vervolgens per helikopter naar het ziekenhuis van Vallegrande vervoerd. Daar werd het lijk in de wasruimte van het plaatselijke ziekenhuis op 9 en 10 oktober voor de lokale bevolking en de wereldpers tentoongesteld. De voormalige wasruimte bevindt zich op het terrein van Hospital Señor de Malta, drie straatblokken ten zuiden van de plaza en is makkelijk te bezoeken, want het met revolutionaire leuzen bekladderde gebouwtje heeft geen deuren. De wasbak waarop het lijk van Che lag, zijn hoofd aan de rechterkant, staat er nog. Hier tegenover staat een ander gebouwtje waarin de handen van Che zijn afgehakt na zijn dood.

De fosa (het openbare graf) die in 1997 ontdekt werd en de overblijfselen van Che en zes andere guerrilla’s bevatte ligt achter het Cementerio, 2 km vanaf de plaza. Onlangs is op deze plek een indrukwekkend mausoleum neergezet, met onder meer foto’s van zijn bewogen leven. 500 meter hiervandaan bevinden zich de graven van gevallen leden van de guerrillagroep van Che bij diverse confrontaties, waaronder van de Duitse Tanja.

In de Casa Municipal de la Cultura bij de Asociación de Guias de Vallegrande, Plaza, 99422271, zijn gidsen te huren met sleutels van het mausoleum en de begraafplaats. In het gebouw bevindt zich Museo Arqueológico met een tentoonstelling over archeologische vondsten in de regio. Op de eerste verdieping is het Museo Ruta del Che, met foto’s en documentatie over het leven van de befaamde Argentijn. In Vallegrande is in 2004 een documentaire gemaakt over het leven van Che en de ontdekking van zijn graf, Di buen día a papá (‘zeg goedemorgen aan papa’), die soms ter plaatse te koop is.

Een km vanaf de plaza, op een heuvel bevindt zich Mirador la Cruz, met een mooi uitzicht over het stadje en hier is een goed restaurant El Mirador (zie info). 15 km buiten Vallegrande ligt las Cuevas, grotten met interessante oude rotstekeningen.

Feesten, markten

Elke zondag vindt op de plaza een grote feria (markt) plaats. Jaarlijks op 23 februari wordt de verjaardag van de stad gevierd met culturele evenementen en in oktober is er het jaarlijkse Che Guevara festival met culturele activiteiten.

La Higuera (2160 m)

In dit historische gehucht 60 km ten zuiden van Vallegrande werd Che op 9 oktober 1967 in een schoollokaal geëxecuteerd. Het oorspronkelijke gebouw is vervangen door een nieuw lokaal La Escuelita, dat het Museo Comunal La Higuera herbergt, min of meer met dezelfde informatie als in het museum in Vallegrande. Een nabijgelegen winkel heeft de sleutel van het museum waarvoor men 10 Bs moet betalen.

Op het charmante centrale pleintje staan twee monumenten die de guerrilla gedenken. Er is een groot wit borstbeeld uit 1997 van Che en een bronzen standbeeld. Elk jaar op 8 en 9 oktober komen diverse sympathisanten van Che hier bijeen om hem te herdenken. Lokale mensen kunnen je leiden naar Quebrada del Churo, het ravijn dat enige kilometers verderop ligt en waar Che gevangengenomen werd na een vuurgevecht. Vanaf de weg La Higuera-Pucara loopt een pad naar beneden, een fikse en warme afdaling, naar een klein monument. Op deze plaats werd Che gevangengenomen en is de plek gemarkeerd door een stenen ster omringd door een zitbank. Een ander stijgend pad leidt weer naar de weg Pucura-La Higuera, een wandeling die totaal 3 uur in beslag neemt.

Ernesto ‘Che’ Guevara in Bolivia

De in 1928 in Argentinië geboren Ernesto Guevara maakte voordat hij in 1966 in Bolivia aankwam een indrukwekkende carrière als guerrillaleider en minister van Economische Zaken in Cuba.

Eerst richtte hij zijn basis op in de boerderij Ñancahuasa in El Chaco met het idee om een revolutie te beginnen in het hart van Zuid-Amerika. Zijn plannen ondergingen vanaf het begin al tegenslag omdat de Boliviaanse boeren niets in zijn guerrillaplannen zagen en de Boliviaanse communisten trokken algauw hun steun terug. Uiteindelijk had Che de beschikking over maximaal 50 guerrilla’s en was continu op de vlucht voor het Boliviaanse leger, gesteund door de militaire trainers van de VS en CIA-adviseurs. Che en zijn mannen leden aan ziektes, honger, dorst en verraad onder de bevolking. Uiteindelijk delfde Che het onderspit in de Quebrada del Churo op 8 oktober 1967, waar hij door verraad van een deserteur omringd werd door een Boliviaanse patrouille. Hij raakte gewond bij de opvolgende schietpartij en moest zich overgeven. Vuil, uitgehongerd en zonder krachten werd hij naar een schoollokaaltje in La Higuera gebracht en ondervraagd door Boliviaanse legerofficieren en een in Cuba geboren CIA-agent. De volgende dag kwam het bevel van executie door de Boliviaanse legerleiding onder leiding van president Barrientos. De Boliviaanse sergeant Félix Rodriguez voerde, op vrijwillige basis, de executie met een semiautomatisch geweer uit. Volgens de legende waren Che zijn laatste woorden ‘Schiet lafaard, het enige wat je doodt is een mens’. Zijn lichaam werd naar Vallegrande gevlogen en op 9 en 10 oktober tentoongesteld in de wasruimte van een lokaal ziekenhuis aan de wereldpers, voordat het op een geheime plaats begraven werd. In 1997 werden de resten van Guevara’ s lichaam opgegraven naast het vliegveld van Vallegrande en naar Cuba getransporteerd, waar Guevara op 13 juli 1997 met een staatsbegrafenis werd bijgezet in het mausoleum in Santa Clara. Hierdoor werd Guevara een icoon van de communistische revolutie en een symbool voor de strijder tegen onrecht. In 2009 is er een film uitgekomen, geproduceerd door Steven Sonderbergh, Che la Guerrilla 2, die is gemaakt naar aanleiding van het dagboek van Bolivia, geschreven door Che.