Daarnaast waren het uitstekende handwerkslieden die in de bronstijd al fraaie voorwerpen maakten die werden voorzien van taferelen uit het dagelijks leven. Men maakte daaruit op dat de Illyriërs al een patriarchaal stelsel kenden, waarbinnen zelfs vormen van democratie herkenbaar waren. Ze dreven handel met landen tot aan het Oostzeegebied en natuurlijk met hun stamgenoten die zich overal elders in Europa gevestigd hadden. Ze waren de ontdekkers van het barnsteen en dreven intensief handel in dit, in die tijd, kostbare gesteente.

Een van de oudste handelswegen, die tussen de Oostzee en Griekenland werd bekend als de barnsteenroute, ontwikkeld door Illyrische stammen. De bouwwijze van de Illyriërs werd later door de Slaven die Istrië zouden gaan bevolken overgenomen. Veel dorpen en steden zijn op deze manier gebouwd en in Istrië zult u er ook diverse herkennen: op een heuveltop bouwde men een versterking, waaromheen de huizen van de gemeenschap werden gebouwd, dat alles ingesloten door een muur.

De Romeinse tijd

Omstreeks 180 jaar v.Chr. namen de Romeinen Istrië in bezit. Ze waren te hulp geroepen door de Grieken die geen kans zagen om zelf de Illyrische piraten afdoende te bestrijden. De Illyriërs werden onderworpen maar het duurde bijna 100 jaar alvorens de Romeinen het verzet geheel gebroken hadden. Er werden versterkingen opgericht en wegen aangelegd. Diverse nederzettingen waaronder Pola (Pula) en Parentium (Porec) ontstonden.

Augustus Gajus Octavius, de Romeinse keizer tussen 31 v.Chr. en 14 v.Chr., verleende aan alle bewoners van Istrië burgerrechten. Die ‘handelingsbekwaamheid’ zorgde ervoor dat er weer wat welvaart in het gebied kwam. Gedurende de eeuwen die volgden integreerden de Romeinen in de Illyrische samenleving. Istrië was in feite een deel van het Romeinse rijk geworden, nét als diverse andere Kroatische provincies, zoals Dalmatië. De Romeinse keizer Diocletianus, berucht vanwege zijn christenvervolging, maar weer bewonderd om het vele fraais dat hij in Kroatië liet bouwen, was afkomstig uit Dalmatië. Na de proclamatie van het Edict van Tolerantie in 313, ook wel Edict van Milaan genoemd, dat een zekere godsdienstvrijheid waarborgde, ontstonden de eerste christelijke gemeenschappen in Istrië. In hoog tempo nam de geestelijkheid het bestuurlijke roer in handen.

Middeleeuwen

Tijdens de grote volksverhuizing lieten vele andere stammen, waaronder Histriërs (een stam uit het Donaugebied waaraan Istrië zijn naam ontleent) eveneens hun sporen na in Istrië. Uit kerkelijke brieven is gebleken dat rond 600 grote groepen mensen, voornamelijk Slaven en Kroaten, zich in Istrië hebben gevestigd. Dat leidde er in de 11e eeuw toe dat Istrië een deel werd van Kroatië. Lange tijd werd strijd gevoerd om het schiereiland tussen kerkelijke en wereldleiders enerzijds, maar vooral tussen kerkelijke leiders onderling. De strijd zorgde ervoor dat de economische ontwikkeling stil kwam te liggen, de strategische en kerkelijke belangen prevaleerden.

Onder Venetië en Oostenrijk

Pas in 1420 kwam er weer rust in het gebied. De Venetianen veroverden Istrië en vestigden er industrieën. Istrië was inmiddels een begerenswaardig gebied geworden vanwege zijn vele zoutkommen en zout betekende in die tijd rijkdom. Dat was dan ook de belangrijkste reden dat de Venetianen niet konden spreken van een rustig bezit van het gebied. Op grote schaal werd er oorlog gevoerd met de Turken en als gevolg van belegeringen braken er vele epidemieën uit. Wat de Turken niet lukte, lukte de Uskokken (letterlijk: invallers, strijders voor vrijheid afkomstig uit Bosnië en Servië, rovend en moordend op de vlucht voor de Turken, later beruchte zeerovers) wel.

In 1597 veroverden ze Rovinj. Tijdelijk moesten de Venetianen Istrië verlaten toen Oostenrijk de Uskokken te hulp schoot, maar door internationale druk op de Oostenrijkers, trok dit land de beschermende handen van de Uskokken af. In 1797 kwam Istrië opnieuw in Oostenrijks bezit, ze gaven België aan Frankrijk en kregen Venetië, Istrië en Dalmatië daarvoor terug. Dat was echter van korte duur, in 1805 versloeg Frankrijk de Oostenrijkse troepen bij Austerlitz en nam de eerder afgestane gebieden weer in bezit. Nadat Napoleon definitief verslagen was werd het gebied weer Oostenrijks.

Tijdens en na de Habsburgse periode

Het Duits en Italiaans werden in deze tijd weer belangrijke talen, de Istriërs werden daartoe gedwongen door de Oostenrijks-Hongaarse bezetters gedurende de Habsburgse periode. De bevolking probeerde echter haar eigen identiteit te behouden en boycotte de talen op grote schaal. Dat veroorzaakte veel analfabetisme, als gevolg waarvan de betere betrekkingen aan Oostenrijkers werden gegeven. De Eerste Wereldoorlog maakte een einde aan de Oostenrijkse overheersing en Istrië werd, na veel touwtrekken en oorlog, weer bij Italië ingelijfd. Dat dit het gebied in de Tweede Wereldoorlog geen goed deed, valt te verklaren. De bevolking van Istrië kwam dan ook in opstand en in 1943 werden de nazi’s uit Istrië verdreven. In 1945 kwam Istrië bij Kroatië en ging zodoende deel uitmaken van de Joegoslavische Volksrepubliek.

Gedurende de burgeroorlog heeft Istrië ogenschijnlijk weinig te lijden gehad. U zult tevergeefs zoeken naar sporen van granaatinslagen of andere tekenen van oorlogsgeweld. Dat wil zeker niet zeggen dat de oorlog aan Istrië voorbij is gegaan. Vele Istriërs werden onder de wapenen geroepen en vochten tegen de Serven. Velen kwamen om. Op het schiereiland werden tienduizenden vluchtelingen ondergebracht. Te midden van dit oorlogsgeweld kwam de belangrijkste inkomstenbron, het toerisme, droog te staan. Pas in 1996 kwam die industrie weer goed op gang en heden ten dage is het vaak moeilijk om in het toeristenseizoen een plaats te vinden die geheel aan de verwachtingen voldoet.

Het glagolitische schrift

Tijdens uw verblijf in Istrië zult u op een of andere manier geconfronteerd worden met het glagolitische schrift, de oudste Kroatische taal die zich diep in Istrië geworteld had. De taal werd in de 9e eeuw ontwikkeld door Cyrillus, een Slavische geestelijke, daardoor ook wel cyrillisch schrift genoemd. Het alfabet bevatte oorspronkelijk 36 tekens waarvan er 30 overeenkomen met het hedendaagse Kroatisch (Latijn). Het was op geen enkele manier vergelijkbaar met welk schrift dan ook. De fonetische klanken waren er voltallig in vertegenwoordigd en het leek op een uitvinding waar de wereld op zat te wachten.

Omdat het vrijwel onmogelijk was om de kerkleer in het glagolitisch uit te dragen, werd het schrift door Rome verboden. In Istrië was men beduidend verder en gebruikte men het schrift al op grote schaal, u kunt in vele kerken sporen van het glagolitisch schrift terugvinden, vele middeleeuwse Kroatische geschriften zijn opgesteld in het glagolitisch, men beschouwt het als een cultureel erfgoed van de Istriërs.