Met de bouw van het geheel door woonhuizen omsloten rechthoekige plein van 129 bij 94 meter, is in de 17e eeuw in opdracht van Filips II begonnen. Onder Filips III werd het als paleis ingezegend en het is dan ook zijn bronzen nagedachtenis die het plein domineert.

Samen met dat van Salamanca wordt dit voormalige koninklijke plein tot de mooiste van Spanje gerekend. Het is een oase van rust in de hectische metropool die Madrid is. U vindt er terrasjes en er worden regelmatig manifestaties en festivals gehouden.

In de straten die op de Plaza Mayor uitkomen, verlies je je in een zee van warenhuizen, winkeltjes, bars en restaurants. In de zomermaanden trekken in de omgeving van het plein zogenoemde Tunagroepen rond, enthousiaste folkloristische muzikanten (meestal studenten) die het toch al kleurrijke straatbeeld met muziek omlijsten.

Tunagroepen treden overigens ook regelmatig op buitenlandse festivals op, ook in Nederland. In het (nachtelijke) straatbeeld van Madrid speelt de sereno, de nachtwaker of buurtconciërge, een belangrijke rol als wapen tegen kleine criminaliteit.

Vanaf de Plaza Mayor komt de Calle Mayor verder in westelijke richting uit achter de Almudena-kathedraal. Ten noorden daarvan ligt op loopafstand het Palacio Real, het koninklijk paleis. Een avenue die vanaf de Plaza Puerta del Sol rechtstreeks uitkomt bij het koninklijk paleis is de Calle del Arenal.

Aan deze drukke straat met zijn vele winkels ligt onder andere de Madrileense opera, ook bekend als Teatro Real (metro M2 of M5, ‘Opera’); dit metrostation ligt het dichts bij het koninklijk paleis.