Shaoxing, op slechts 70 km afstand van Hangzhou, ligt in de beschutting van Kuaiji Shan en genesteld tussen de door de Yangtze gevoede rijke waterwegen van de provincie Zhejiang. De bouwstijl en de sfeer zijn typisch die van Jiangnan, het gebied ten zuiden van de Yangtze. Witte muren, geaccentueerd door zwart geglazuurde dakpannen, flankeren smalle keistraten, en als gekwelde stadsbewoners van een idyllisch paradijs dromen en plannen voor hun oude dag maken, stellen ze zich vaak Shaoxing voor. Maar Shaoxing is meer dan een stille stad; zij heeft ook onderdak geboden aan veel van China’s vermaardste geleerden, schrijvers en dichters. Daarom trekt de stad geleerde toeristen die een glimp van China’s culturele verleden willen opvangen.

Er is geen stad in China die zich erop kan beroemen de woonplaats van zoveel nationale bekende persoonlijkheden te zijn geweest als Shaoxing. Yu de Grote (Dà Yu) was een van China’s mythische leiders van weleer wiens reputatie even groot is en die evenveel verering geniet als de Engelse koning Arthur. Hij zou het Chinese volk geleerd hebben rivieren te temmen en overstromingen te beheersen. Zijn zoon volgde in de voetstappen van zijn vader door in de 22e eeuw v.Chr. de eerste Chinese dynastie te stichten. Het graf van Yu de Grote ligt in Shaoxing, waar bezoekers nog altijd hun eer komen betuigen; een gouverneur van Shaoxing uit de Ming-tijd schreef de tekst voor de gedenksteen bij het graf. Tijdens de Ming-dynastie placht een vertegenwoordiger van de keizer hier ter ere van hem ceremoniën te komen voltrekken.

Het Orchideeënpaviljoen (lántíng) ligt 12,5 km ten zuidwesten van Shaoxing aan de voet van het Lanzhu-gebergte. Het is de plaats van China’s beroemdste drinkgelag en heeft een drinkspel voortgebracht dat literaten in heel China heeft geïnspireerd. In de 4e eeuw na Chr. organiseerde Wang Xizhi, een befaamd kalligraaf, een feest in het Orchideeënpaviljoen. Aangezien dichters door-gaans romantische zielen zijn, bedachten ze diverse manieren om zich in stijl te amuseren. Wang Xizhi verzon een literair spel waar-bij de dichters aan de oevers van een klein stroompje zouden zitten en dan een kleine beker gevuld met wijn stroomafwaarts zouden laten drijven. De dichter voor wie de beker stil bleef liggen, moest voor straf een gedicht maken of de wijn opdrinken. Een combinatie van goede wijn en een vredig landschap vormde die dag de inspiratiebron voor 37 gedichten. Wang Xizhi verzamelde ze in een bloemlezing en schreef daarvoor het voorwoord, het Voorwoord tot de Verzameling Gedichten van het Orchideeënpaviljoen (lántíng jíxù).

Vandaag de dag is het Orchideeënpaviljoen een pelgrimsoord voor degenen die ervan dagdromen hun eigen drinkgelag te houden. Een voorname bezienswaardigheid bij het paviljoen is de Ganzenvijver (é chí), net als de rivier waar de dichters hun spel speelden. Hier bevindt zich ook de Tempel ter Nagedachtenis aan Wang Xizhi (wáng yòujùn cí). In een van de paviljoens is een gedenksteen met een tekst die door een keizer ter ere van hem is geschreven. Het Kalligrafiemuseum van het -Orchideeënpaviljoen (lántíng shùfa bówùguan) is een goede plek om Wang Xizhi’s vloeiende kalligrafische stijl te bewonderen.

Op het adres 493 Lu Xun Zhong Lu is het Voormalige Woonhuis van Lu Xun (Lu Xùn gùjù), China’s invloedrijkste moderne schrijver en essayist. De in 1881 in Shaoxing geboren Lu Xun ging naar Japan om medicijnen te studeren. Zijn leven nam een andere wending toen hij en andere Chinese studenten opdracht kregen een serie lantaarnplaatjes te bekijken waarop Chinese gevangenen werden geëxecuteerd door Japanse soldaten. Zijn verontwaardiging en gevoel van machteloosheid brachten hem ertoe schrijver te worden om te onderzoeken waarom China zo zwak was en om een nationaal bewustzijn te creëren. Als arts, zo bedacht hij, kon hij maar één persoon tegelijk helpen, maar als schrijver kon hij de hele natie bereiken. Daartoe werd hij leider van de “Nieuwe Cultuurbeweging”, die naar culturele modernisering streefde. In 1918 schreef hij het Dagboek van een gek, een morele allegorie die China’s drukkende confuciaanse verleden veroordeelde. Zijn beroemdste korte verhaal is Het ware verhaal van Ah Q. Het speelt in Shaoxing en is een moraliteit over de oppervlakkigheid van de maatschappij.

De Gedenkhal voor Lu Xun (Lu Xùn jìniànguan) staat aan de overkant van de straat en is goede plek om u over Shaoxings beroemdste zoon te informeren. In dit lichte museum vindt u grote displays met foto’s van Lu Xun, vroege uitgaven van zijn werken en sommige van zijn oude bezittingen.

Lu Xuns familiehuis is een groot aantal donkere gebouwen rondom binnenhoven die karakteristiek zijn voor grotere residenties van deze streek. Erachter ligt een groentetuin waar hij als jongetje speelde. Ook zijn oude school is in de buurt. Het is een typische privéschool van die tijd, die doet denken aan de oude schooltjes met één lokaal van het Westen.

Een korte wandeling in noordelijke richting langs Laodong Lu voert ons van het huis van een van China’s meest vooraanstaande schrijvers naar het voorouderlijk huis van een van China’s grootste leiders, Zhou Enlai. Als revolutionair van het eerste uur en geraffineerd staatsman bracht Zhou Enlai het tot premier van China. Vanwege zijn reputatie van rechtschapenheid was hij China’s meest geliefde politicus toen hij in 1976 overleed. Hoewel hijzelf nooit in Shaoxing gewoond heeft, wordt dit als zijn voorouderlijk huis beschouwd omdat zijn grootvader hier woonde. In het huis is een tentoonstelling over zijn leven.

Andere beroemde bewoners van Shaoxing zijn onder meer Xi Shi, een befaamde schoonheid uit de Periode van de Strijdende Staten, de dichter Lu You uit de tijd van de Song-dynastie, de martelares van de revolutie Qiu Jin, die in 1907 werd geëxecuteerd wegens een samenzwering om de Qing-dynastie ten val te brengen, en Cai Yuanpei, rector van de prestigieuze Universiteit van Peking tijdens de Nieuwe Cultuurbeweging.

Shaoxing is niet alleen bekend om zijn mensen, maar ook om zijn rijstwijn. Iedereen, van de nederigste boer tot de hoogste beambte, laat zich deze verrukking graag smaken. De wijn wordt bereid van kleefrijst en tot een laag alcoholgehalte gedestilleerd, wat een zegen is voor wie genoeg heeft van de vurige Chinese sterke dranken. Misschien alleen maar als excuus om er meer van te kunnen drinken wordt van Shaoxing-wijn ook beweerd dat hij medicinale werkingen heeft, zoals tegen indigestie. De beroemdste merken van tegenwoordig zijn Guyuelong Shan en Kuaiji Shan. De wijn is beroemd geworden tijdens de Qing-dynastie, en één klein restaurant is er onsterfelijk door geworden.

Lu Xun schreef een kort verhaal over het verval van de literati. Eens het puik van de Chinese samenleving, waren veel intellectuelen tegen het eind van de Qing-dynastie tot armoe vervallen. In zijn verhaal bezoekt Kong Yiji, een mislukte geleerde die aan de drank is, een klein restaurant, Xianheng (xiánhêng) genaamd, voor een beker wijn en een schotel vijfkruidenbonen (huíxiïngdòu) als hij genoeg geld bij elkaar kan schooieren. Lu Xun situeerde zijn verhaal in Shaoxing en baseerde Xianheng op de restaurants in de buurt van zijn huis. Niet lang nadat zijn verhaal gepubliceerd was, opende een echt Xianheng zijn deuren. Tegenwoordig bezit het restaurant nog altijd de sfeer van Lu Xuns tijd; van het meubilair en het decor tot aan de recepten toe is alles bewaard gebleven. Veel toeristen eten hier wat en drinken een fles Shaoxing-rijstwijn, en de inwoners van de stad beweren dat iedereen in Shaoxing hier ten minste eenmaal gegeten heeft.

Aangezien Shaoxing een stad aan het water is, is het vanzelfsprekend dat zij veel bruggen en waterwegen telt. Meer dan 4000 stenen bruggen overspannen de waterwegen en verbinden zo de wegen van de stad. De waterwegen zijn vol sampans met zwarte luifels, wupengs genaamd, die uniek zijn voor Shaoxing. Hoewel ze extreem smal zijn, kunnen er vijf of zes mensen in zitten. Deze laaggebouwde boten geven passagiers het gevoel in wankel evenwicht op het water te zitten. De roeiers dragen traditionele Shaoxingse wuzhan-hoeden (wùzhïn mào), roeien met hun voeten en sturen met hun vrije handen. In een wupeng gezeten de straattaferelen aan je voorbij zien trekken is een unieke Shaoxing-ervaring.

Een speciale brug die de straten in Shaoxing met elkaar verbindt heet de Bazi-brug (“karakter acht”-brug of bïzì qiáo), omdat ze op het karakter (bï , het cijfer 8) in het Chinees lijkt. Deze buitengewone brug verbindt drie straten over drie waterwegen. Ze is meer dan 5 m hoog en geplaveid met grote stenen. Met zijn stenen brugleuningen is deze 800 jaar oude brug een blijvertje. De brug en haar omgeving zijn van een typisch Shaoxingse schoonheid, met relaxte grachten, bevolkt door wupengs, en witgeschilderde gebouwen met daarop zwartgeglazuurde pannendaken.

Een bezoek aan Shaoxing is meer dan een ontsnapping aan het hectische stadsleven naar een stille grachtenstad; het is ook een stap terug in de geschiedenis en een eerbetoon aan enkele van China’s invloedrijkste en meest gezaghebbende leiders.