Ushuaia is de hoofdstad van Vuurland en de meest zuidelijke stad ter wereld. Ze ligt aan het Beagle-kanaal en telt een dikke 60.000 inwoners. Het einde-van-de-wereldgevoel zul je hier niet gauw merken, want Ushuaia is meer een gezellig wintersportstadje met veel huisjes van hout of van geschilderde golfplaten dan een nogal mystiek eindstation voor Antarctica. Nee, het heeft een goedlopende toeristenindustrie opgebouwd en je krijgt daardoor zo’n Marken- of Volendam-effect. Het ligt in een baai omgeven door bergen met besneeuwde toppen en een gletsjer.

De stad ligt op 3200 km van Buenos Aires, en dat bord staat opvallend op de boulevard bij de haven. Hier is ’s zomers het vertrekpunt van cruises naar Antarctica en van het ecotoerisme. Amerikanen met grote camera’s, rugzaktoeristen, porteño’s met dikke truien en Chileense gastarbeiders overstromen dan de stad. Het is namelijk ook een belastingvrije zone.

De belangrijkste straten zijn Av. San Martín en Av. Maipú langs de haven. Hier bevinden zich de meeste hotels, een winkelcentrum en reisbureaus. Ushuaia heeft geen centraal plein zoals andere Argentijnse steden. Maar het middelpunt is wel het plein voor de pier (Muelle Turístico) waar de catamarans liggen en waar de grote cruiseboten aanmeren.

De stad is vrij steil omhooglopend gebouwd, zodat je boven een mooi uitzicht hebt over de stad en het Beagle-kanaal (wandel eens over Calle Magallanes!). Andersom ook, beneden bij Av. Maipú zie je achter de daken in de verte de 1500 m hoge gletsjer Martial.

Het woord Ushuaia stamt uit de taal van de Yámanas-indianen: ushua betekent ‘zij die van het westen komen’ en wuaia ‘baai’. In 188 vestigde zich hier een prefectuur, Lasserre, en dat was de basis voor de stad. Chili had al in 183 de Straat van Magallanes ingelijfd en Kaap Hoorn was een druk bevaren route, omdat dit de enige vaarroute was van oost naar west. Want er was namelijk goud gevonden in Californië. De Argentijnen waren bang om hun claims te verliezen en zodoende begonnen ze met een inhaalactie.

Eeuwenlang had niemand zich om deze archipel bekommerd, waar indianen in kano’s rondpeddelden, halfnaakt rondliepen en grote vuren hadden. In 1869 kwam de eerste blanke: Thomas Bridges, een Angelsaksische missionaris, die zich vestigde bij wat nu Ushuaia is. Deze missionaris is ook de eerste blanke geweest, die goed met de indianen kon omgaan en zelfs een wereldberoemd woordenboek van hun taal heeft samengesteld. Zijn aangetrouwde kleindochter, de biologe Rae Natalie Goodall, die door het tijdschrift ‘National Geografic’ eens de zuidelijkste huisvrouw ter wereld genoemd werd, woont hier nog steeds met haar man Thomas D. Goodall, de kleinzoon van Thomas Bridges.

Vanaf 188 stopte Argentinië z’n beruchte gevangenen en politieke tegenstanders in de gevangenis van Ushuaia. Wat het Duivelseiland voor de kust van Frans-Guyana was en Australië in de 18e eeuw voor de Engelsen, moest dit gebied voor de Argentijnen worden. En het werd een beruchte gevangenis, waar men onder erbarmelijke omstandigheden moest leven. De makkelijkste gevangenen hadden een kosthuis in het stadje. Vluchten kon immers niet van dit eiland. President Juan Péron maakte in 197 een eind aan deze omstandigheden en sloot de gevangenis. Nu is het een interessant museum (zie onder praktische informatie).

Het beste is de stad vanaf november tot half maart te bezoeken, want dan zijn de temperaturen redelijk aangenaam. Soms kan het 20 °C zijn en op andere momenten niet meer dan 10 oC. Het kan dagen stralend zijn en plotseling omslaan in regen, strakke wind en hagel. Net als je besluit om maar te vertrekken, slaat het weer om met een stralende zon, zodat je toch maar weer een dag langer blijft. Daarbij komt nog dat de nachten in de zomer niet meer dan 5 uur duren. En dat heeft zijn aangename kanten. De winter is mild, want Ushuaia ligt op dezelfde lengtebreedte als Denemarken, hoewel het er flink kan sneeuwen. ’s Zomers is het moeilijk om een hotel te vinden, maar bij particulieren zijn zeker mogelijkheden.

Als je over de Av. Maipú loopt en de houten huisjes ziet krijg je eerder de indruk, dat je in een Noors havenplaatsje vertoeft. Als je meer omhoog door de straten loopt waar de huizen van golfijzeren platen zijn in prachtige felle kleuren, dan denk je eerder aan een Russische nederzetting. Maar er wordt Spaans gesproken in de straat en de achternamen zijn overwegend Italiaans, Joegoslavisch of Duits. Dat toont wel aan wat voor een mengelmoes aan nationaliteiten herbergde dit stadje in de loop van de eeuw. Veel Joegoslavische en Roemeense mijnwerkers kwamen er vanwege de instabiliteit in hun eigen land, Schotten omdat ze alles van schapen wisten. De Italianen en Duitsers volgden begin 20ste eeuw.

Wandelen langs de eerste huizen

De eerste huizen in Ushuaia werden gebouwd door de gevangenen, die trouwens de gevangenis zoals hij er nu uitziet ook hebben gebouwd.

Enkele van deze eerste huizen kun je nog op Av. Maipú en Av. San Martín zien. Je herkent ze omdat ze vaak van hout of golfplaten zijn gebouwd en aan de eenvoudige (houten) versieringen rondom het dak en de ramen. Helaas in Av. Maipú vanaf Calle 9 de Julio richting het vliegveld zijn de laatste jaren verschillende oude huizen verdwenen. Want groot was mijn verbazing toen ik verleden jaar Ushuaia weer bezocht en bemerkte dat enkele pittoreske houten huisjes plaats hadden moeten maken voor betonbouw. Maar niet ver van de pier staan er gelukkig nog enkele: bijvoorbeeld nr. 263 uit 1898 en op de hoek van Antártida Argentina zelfs nog een prachtig huis (gebouwd in 1918). En kijk eens op nr. 37 uit 1905, nu een bekend restaurant. En de oude gouverneurswoning op nr. 65 is ook nog een goede herinnering uit die tijd.

Dan loop je Antártida Argentina in en al meteen op de volgende hoek, rechts met Av. San Martín staat weer zo’n typisch huis (1903 en was van een van de onderdirecteuren van de gevangenis). Iets verder, op de hoek van Av. San Martín met Roca heb je restaurant Ideal, en dit huisje is van 1920. Verder op in Av. San Martín hoek Belgrano, woont nog een van de eerste families die hier in 188 aankwamen. Het huis is uit 1901. Maar het allermooiste is Casa Beban.

Oorspronkelijk stond het in Av. Maipú, maar nu is het verplaatst naar Paseo Antiguos Pobladores op het eind van Av. Maipú. Het werd gebouwd voor de familie Beban, die het uit een Zwitserse catalogus heeft besteld! Je moet er zeker even naartoe wandelen. Nu is het een kunstgalerie en een cultureel centrum.

Als je terugwandelt over Av. Maipú raad ik je aan om aan de overkant wat te drinken bij Bar Náutico op het terras waar je een prachtig uitzicht hebt over de haven en het water. Niet ver daarvandaan ligt de boot Saint Christopher al meer dan 50 jaar, en is een van de meest gefotografeerde objecten. Hij symboliseert misschien wel de honderden wrakken, die gezonken of gestrand zijn in en rondom het Beagle-kanaal. Op zonnige dagen wordt hij in bezit genomen door de aalscholvers.

Maar wil je de mooiste foto nemen als herinnering aan deze stad en omgeving, ga dan naar 9 de Julio hoek Deloqui. Daar bij helder weer heb je een schitterend zicht naar de gletsjers richting Chili, de bergen, en de stad! Loop daarna door deze straat richting Roca, daar is nog een charmant historisch huisje van 1910, zo ook op de volgende hoek Gob. Paz en Roca. Als laatste wil ik je nog in Gob. Paz 56 een mooi voorbeeld van deze aparte bouwstijl laten zien.

Rond 18 uur verandert Av. San Martín in één grote parade van auto’s, die met een slakkengang rondjes rijden, want als je goed oplet zie je dezelfde auto’s soms vier, vijf keer terug. Dan wordt de straat gezellig druk met flirtende jongeren en winkelende families.