Yaiza was een van de eerste Spaans-koloniale nederzettingen en heeft een opmerkelijke geschiedenis. Piraten die in vroegere tijden andere plaatsen op het eiland lastigvielen lieten dit dorp volledig links liggen. En terwijl nabijgelegen dorpen verwoest werden door de geologische krachten van de Timanfaya-uitbarstingen, bleef het hoger gelegen deel van Yaiza gespaard voor de lavastromen. De inwoners (die wel een paar keer op de vlucht sloegen) kwamen met de schrik vrij. 

Yaiza vormde lang het centrum van een productief landbouwgebied waar veel graan verbouwd werd. Het hedendaagse Yaiza dankt zijn economische voorspoed aan de nabijheid van Timanfaya Nationaal Park. De stromen toeristen die daar dagelijks naartoe trekken nemen meestal ook een kijkje in Yaiza.

Bezienswaardig is de Nuestra Señora de los Remedios, een 18e-eeuwse kerk met een mooie klokkentoren op het dorpsplein. Binnen bevindt zich een fraai beschilderd altaar in goud en blauw. Het zonlicht komt maar met moeite door de kleine ramen waardoor het Mariabeeld in een mysterieus licht staat. Vergeet ook hier niet om even naar het beschilderde houten plafond te kijken, gesteund door pilaren van lavasteen.

Aan de andere kant van het kerkplein zit het Casa de Cultura, Tel: 928 830 275 waar af en toe een expositie van hedendaagse Canarische kunst te zien is. Is dat het geval, dan is het gebouw op weekdagen geopend. Aan de hoofdweg richting Playa Blanca staat Lanzarotes bekendste kunstgalerie, Galería Yaiza, Tel: 928 830 199, gevestigd in een vierhonderd jaar oud boerenhuis. Hier zijn werken te zien en te koop van jonge kunstenaars en blijkt wederom dat de Canarische Eilanden barsten van het artistieke talent. De galerie is ’s?avonds geopend behalve op zondag.

Omgeving Yaiza

Ten oosten van Yaiza ligt Uga, het begin- of eindpunt van de wijnroute door La Géria. Het oorspronkelijke Uga werd verzwolgen door lavastromen. De inwoners herbouwden hun dorp letterlijk bovenop de resten. Uga geniet enige bekendheid vanwege zijn goede worstelaars en folkloremuzikanten maar vooral als thuishaven van een paar honderd dromedarissen die aan het eind van de middag in een lange stoet door de straten trekken, op weg naar de stal na hun werkdag in Timanfaya.

De andere kant op gaat de autoweg zuidwaarts richting Playa Blanca. Leuker is het om de oude regionale weg te nemen die hieraan parallel loopt. Je komt dan bij het zoutwinningsgebied van Janubio en kunt via Los Hervideros doorrijden naar El Golfo, een bekende trekpleister aan de kust. Dit rondje is ook in omgekeerde richting te maken.

Saliñas de Janubio

Aan de kust ten westen van Yaiza ligt een grote zoutwaterlagune met daarachter het kleurige palet van de Saliñas de Janubio. Dit zijn de enige zoutvelden op Lanzarote die nog geëxploiteerd worden, al is het in bescheiden mate. Wanneer de zon laag staat nemen de velden allerlei pasteltinten aan, het lijkt wel een verfdoos.

In de hoogtijdagen van de zoutindustrie halverwege de 19e eeuw werd 10.000 ton zout per jaar geoogst. Zout was in de koelkastloze tijd een veelgevraagd product en van levensbelang voor de scheepvaart. Zeevaarders gebruikten het voor het zouten van vlees en vis bij lange zeereizen. Met de komst van moderne conserveringsmethoden werd de zoutwinning gereduceerd tot slechts 2000 ton per jaar.

De winningmethode is nog dezelfde als anderhalve eeuw geleden, al worden de pompen niet meer aangedreven door windmolens. Het water wordt de zoutvelden (pannen) ingepompt waar het in de zomer binnen een week verdampt, in de winter binnen twee weken. Daarna wordt het zout in bergjes van fonkelend kristal te drogen gelegd. Vervolgens kan er ‘geoogst’ worden. Vroeger waren het de vrouwen die dit deden en werd het zout per dromedaris naar Arrecife vervoerd. Nog steeds staat er in Arrecife een zoutraffinaderij.

Zout speelt ook nog een belangrijke rol bij het Corpus Christi-festival in mei of juni. Met kilo’s gekleurd zout maken straatkunstenaars er de mooiste patronen mee. Zowel aan de zuid- als aan de noordkant (bij restaurant Casa Domingo) van de saliñas is een uitkijkpunt vanwaar je ze kunt bekijken. De zoutvelden zijn op hun mooist in de ochtendzon, als de kleuren van de hemel worden gereflecteerd in het water van de pannen. Vooral als er mensen aan het werk zijn is het uitzicht fraai.

Bij het mooie zwarte strand Playa de Janubio ten zuiden van de zoutvelden zijn brokken olivijn te vinden, de groene edelsteen die op Lanzarote in sieraden verwerkt wordt.

De stoomketels van Los Hervideros

Volg de weg vanaf de zoutvelden in noordelijke richting langs de kust en je passeert dit interessante geologisch verschijnsel, ontstaan op een plek waar lavastromen de oceaan raakten. Vreemd gevormde, gitzwarte spelonken en kliffen waren het resultaat. In het zwarte steen ontstonden trek- en spuitgaten en een diepe krater, Cueva de Diablo. Het zeewater slaat er met grote kracht schuimend en stomend naar binnen wat gepaard gaat met een enorm kabaal. Los Hervideros betekent dan ook de ‘kookpotten’ of ‘stoomketels’, een passende benaming. Rond de rotsen zijn paden en trapjes aangelegd vanwaar je het natuurgeweld van alle kanten kunt gadeslaan.