De archipel is door de lucht te bereiken, de meeste vluchten worden op Manda uitgevoerd, waar u aansluitend transport vindt naar de andere eilanden. U kunt daarvoor boeken in Malindi, Mombasa en Nairobi. Vanuit Malindi rijdt ook een bus, de Faza express. Op eigen gelegenheid via de weg naar noordelijker streken trekken kan uiteraard ook. U gaat dan via de B8 tot aan Garsen en rijdt vandaar via de C112 (via Witu en Hindi) naar Mokowe waar u zonder twijfel een dhow vindt die u op het gewenste eiland brengt. Enige voorzichtigheid is geboden: het wil nog weleens onrustig zijn in dit gebied als gevolg van activiteiten door vluchtelingen uit Somalië (althans, dat is de officiële lezing). Vooraf informeren bij de politie in Malindi!

De eilanden zelf zijn absoluut veilig voor toeristen. U moet er echter rekening mee houden dat de archipel, als geen ander gebied in Kenia, een streng moslimgebied is. Vrouwen gaan in het zwart gekleed (buibui’s) en er is weinig meer zichtbaar van hen dan hun ogen, de mannen lopen in lange witte gewaden (khanzu’s of kikois). Van de toeristen die de archipel bezoeken wordt verwacht dat daar rekening mee wordt gehouden. Dat betekent dat u zich tenminste behoorlijk gekleed in het openbaar vertoont. Een bezoek brengen aan een der vele moskeeën is beslist een aanrader, maar u kunt nergens een moskee binnengaan zonder voorafgaande toestemming.

De geschiedenis van de eilanden is lang en bewogen. Vroeger werd de archipel door vele zeevaarders aangedaan, door de meesten met de bedoeling om handel te drijven, door anderen om die handel weer in te pikken. De meeste steden en dorpen zijn dan ook meermaals verwoest. De bewoners van de archipel vormen een vreemdsoortige samensmelting van allerlei voorvaderen, door de eeuwen heen vestigden zich Arabieren, Portugezen, Perzen en Chinezen op de archipel. In 1970 kwam het toerisme een beetje op gang. Het waren voornamelijk rugzaktoeristen die de eilanden bezochten en introduceerden er wat flower-powerachtige toestanden. Ze vonden er rust en een niet onaanzienlijk aantal vestigde zich op vooral Lamu.

De havens van de archipel verzandden langzamerhand en de schepen zochten liever de beschutting van andere havenplaatsen zoals Malindi en Mombasa. Na het gereedkomen van de Oeganda spoorlijn kwam, als gevolg van de geweldige opleving die Mombasa daardoor onderging, de echte kentering tot stand en de archipel viel in een diepe slaap waaruit ze tot op de dag van vandaag niet is ontwaakt.

De eilanden zijn niet altijd even goede vrienden van elkaar geweest. Als gevolg van de vele handelsschepen die de vroegere ‘poort tot Oost-Afrika’ bezochten, bestond er een felle concurrentie tussen de verschillende stadstaten en men bevocht elkaar te vuur en te zwaard. In 1813 kwam daar pas een einde aan door een klinkende overwinning van Lamu op Pate.

Lamu

De bijnaam van Lamu luidt: ’het Keniaanse Zanzibar’ en dat is geen wonder. Ook Zanzibar is een smeltkroes van mensen uit alle delen van de wereld, ook Zanzibar heeft een vooraanstaande positie op handelsgebied bekleed, ook Zanzibar was ooit een bolwerk van de slavernij, net als in Stone Town op Zanzibar verdwaalt u in de oude binnenstad van Lamu. Een wandeling door de nauwe en kronkelende straatjes van de stad bevestigt het nog eens allemaal. Op Lamu rijden geen auto’s, alleen het hoofd van de politie in de stad heeft daarvoor toestemming. Ezels zijn er zoveel te meer, ook in Lamu moeten zaken vervoerd worden. Waarschijnlijk is Lamu de enige plaats ter wereld waar een ‘ezelkliniek’ gevestigd is waar ezels gratis medische verzorging ontvangen en van een onbezorgde oude dag kunnen genieten. Een dergelijke kliniek, maar dan zonder oudedagsvoorziening bestaat ook voor katten.

Er is weinig hoogbouw in de stad, veel toeristen verblijven in oude huizen, vooral ontstaan in de koloniale tijd, die als pension of guesthouse zijn ingericht. Het is jammer dat veel toeristen Lamu even ‘doen’. Samen met de andere eilanden is het een gebied waar men dagen kan vertoeven en al zijn de stranden (met uitzondering van die van Kiwayu) van mindere kwaliteit dan die welke grenzen aan het vasteland, Lamu is een plaats om langer te verblijven, aanbevolen voor mensen die met iets minder luxe tevreden zijn en die meer rust zoeken.

Dat de oceaan zich heeft teruggetrokken is vooral te constateren aan de ligging van het fort dat, toen het tussen 1821 en 1830 gebouwd werd, aan het water lag. Het werd in de koloniale tijd (zoals veel ‘gewone’ huizen) gebruikt als gevangenis. De restauratie vond plaats aan het begin van de jaren negentig van de 20e eeuw. De belangrijkste straat van Lamu, Harambee Rd. waaraan het fort gevestigd is was ooit de boulevard van de stad. Naast het fort bevindt zich het huis van Liwali, een bezoek waard voor degenen die zich willen inleven in de woonstijl van de aristocratie tijdens de koloniale tijd. De ouste moskee, de Pwani moskee, waarvan de geschiedenis teruggaat tot 1370 vindt u eveneens in de directe omgeving van het fort.

Wat noordelijker aan dezelfde straat vindt u het nationaal museum, ook bekend als Lamu museum. Ook dit museum is ondergebracht in een gebouw dat stamt uit de koloniale tijd. Het diende als gouvernementshuis en u vindt er tal van gebruiksvoorwerpen en sieraden. Let ook eens op het schitterende houtsnijwerk in tentoongestelde deuren van teak, ebben en andere kostbare houtsoorten. Dit soort deuren vormde in vroeger dagen de toegang tot tal van huizen in Lamu. Met de komst van het toerisme zijn veel van deze deuren als souvenir elders op de wereld terechtgekomen.

In het centrum van het noordelijke gedeelte van Lamu (Mkomani) ligt een museum dat door cultuurliefhebbers beslist niet gemist mag worden: het Swahilihuis. Het museum, de naam zegt het al, is gevestigd in een origineel Swahilihuis. Het is traditioneel ingericht en u vindt er alles bijeengebracht wat met het leven en de tradities van het Swahilivolk te maken heeft.

De stad telt meer dan 40 moskeeën. In het noorden, nabij de Shela stranden, vindt u de Jumaa- of Vrijdagmoskee. Het is de op een na oudste moskee en dateert uit 1511. Als u de moeite neemt om de 58 treden te beklimmen (waarvan er overigens geen twee van dezelfde hoogte zijn) heeft u een fraai uitzicht en u ziet onder andere de Shela duinen waarvan wordt beweerd dat ze de oudste nederzetting van het eiland bedekken.

Voor de beroemdste moskee moet u terug naar het centrum van de stad. Vanaf het fort wandelt u verder naar het zuiden en na ongeveer 200 meter gaat u rechtsaf. U komt nu bij de de Riyadha moskee, het islamitisch centrum van de stad. De moskee werd voltooid in 1901 en van hieruit wordt elke islamitische feestdag gevierd. De groene koepel nabij de moskee wordt gezien als een belangrijk symbool voor de gehele stad. Beroemd zijn de festiviteiten rond het einde van de ramadan, de islamitische vastenmaand.

Hoogtepunt in het islamitisch jaar is echter de herdenking van de geboorte van de profeet Mohammed (Mauludi-al-Nabi) ter gelegenheid waarvan jaarlijks vele duizenden pelgrims de moskee bezoeken. Het feest duurt een week en de plaats is dan overvol. De pelgrims komen uit vele windstreken, zelfs uit India. Hoogtepunt van de festiviteiten wordt gevorm door de ziyara, een processie naar het graf van sjeik Habib Swaleh die de impulsen gaf tot de bouw van de moskee. Hij vestigde zich in 1880 in Lamu en stichtte daar onder andere het Qur’anic college en voerde de festiviteiten rond de geboortedag van de profeet in. Hij wordt als een heilige geëerd.

Achter de moskee vindt u een 3,5 meter hoog zuilengraf waarvan wordt aangenomen dat het in de 14e eeuw werd opgericht.

Vanuit Lamu moet u zeker een kijkje gaan nemen in het aan de westkust gelegen Matondoni, waar nog op traditionele wijze dhows worden gebouwd. U kunt de tocht erheen ook vanuit Lamu per dhow maken, maar let op de wind, als het een beetje tegenzit kunt u alleen laverend in Lamu terugkeren, een tocht die wel enkele uren in beslag kan nemen. Meestal wordt een in de prijs inbegrepen visbarbecue aan boord geserveerd. Een wandeling vanuit Lamu kost u ongeveer twee uur en als dagtocht is dit geen verkeerde optie. Raadpleeg onderweg regelmatig de bevolking of u zich nog op het juiste pad bevindt. Het gebruikmaken van de diensten van een gids lost dit probleem voor u op.

Het is wel aan te bevelen om uw wandeling vroeg te beginnen, midden op de dag kan het behoorlijk warm worden. Later op de dag arriveren er meer mensen die voor een tocht met een dhow gekozen hebben. In de meeste gevallen kunt u met hen terugvaren. Een ezel huren is een andere mogelijkheid, maar een forse hoeveelheid (flessen!!) water meenemen is in alle gevallen een must. Er is weinig overnachtingsgelegenheid in Matondoni, een plaatsje op de grond bij particulieren is echter altijd mogelijk.

Manda

Op dit eiland ligt het belangrijkste ‘vliegveld’ van de archipel. Vrijwel alle vluchten brengen u naar de zanderige landingsbaan en uw aankomst zal heel wat stof doen opwaaien. U hoeft het zich niet aan te trekken, het is niet persoonlijk bedoeld.

Toeristen bezoeken Manda in de eerste plaats vanwege de aanwezigheid van de Takwa ruïnes. Te midden van mangrovebossen liggen de restanten van een Swahilinederzetting. Het dorp beleefde zijn bloeitijd van de 15e tot de 17e eeuw. De ruïnes worden wel vergeleken met die van Gedi. De moskee dateert uit 1683 en het opvallende is dat alle huizen met de voorzijden in de richting van Mekka zijn gebouwd. Het dorp werd in de 18e eeuw ontvolkt, de bewoners trokken naar Shela op het eiland Lamu. Ook nabij het dorp Manda worden opgravingen verricht, men denkt de resten gevonden te hebben van de oudste nederzetting in dit gebied, mogelijk uit de 9e of zelfs uit de 8e eeuw.

Van de wateren rond het noordelijker gelegen eiland Toto wordt beweerd dat het de beste snorkelmogelijkheden biedt van geheel Kenia. U kunt erheen varen met een dhow, er zijn geen overnachtingsmogelijkheden.

Pate

Als men spreekt over vergane glorie dan is Pate daar een schoolvoorbeeld van. Vanaf de 18e eeuw begon de haven dicht te slibben en in de loop van de 19e eeuw was het zelfs te voet bereikbaar. De verloren zeeslag bij Shela op en van Lamu deed de economische deur voor Pate geheel in het slot vallen. Het is nauwelijks meer voor te stellen dat in Siyu, een plaats op minder dan 10 kilometer van Pate-stad, ooit 30.000 mensen woonden die befaamd waren om hun kunstuitingen.

Pate staat echter nog zeer in de belangstelling van archeologen. Gezien het roemrijke verleden verwacht men hier nog vondsten te doen die meer licht werpen op de geschiedenis van de archipel. De opgravingen vormen dan ook de belangrijkste toeristische attractie van het eiland.

Het grootste dorp van Pate is Faza, aan de uiterste noordkant van het eiland. Er wonen ruim 1500 mensen. Wilt u zich verpozen op mooie stranden dan is de omgeving van het vissersdorp Kizingitini de aangewezen plaats.

Kiwayu

Het vormt eigenlijk een archipel op zich. Kiwayu is zeer geliefd bij liefhebbers van de onderwaterwereld, de aanwezigheid van het Kiunga B.G./zeereservaat duidt op de aanwezigheid van veel natuurschoon. De hoeveelheid toeristen is in de afgelopen jaren sterk afgenomen als gevolg van de problemen met vluchtelingen uit het buurland Somalië. Het verdient aanbeveling om, voordat men naar Kiwayu afreist, zich terdege op de hoogte te stellen van de situatie op het eiland. Maar, áls u een bezoek brengt aan de archipel dan kunt u uitzien naar prachtige stranden en koraalriffen van een adembenemende schoonheid.