Sozopol werd door de Grieken gesticht als Magna Apollonia Pontica, hoewel er sterke aanwijzingen zijn dat er al zo’n 2000 jaar eerder Egyptenaren waren. De stad werd dus genoemd naar Apollo en eens sierde een 13 meter hoog bronzen beeld de haven. Jawel, op de plaats van de huidige haven was eertijds het Griekse forum. Volgens de overlevering zou het nog steeds ergens in het water moeten liggen, daar terechtgekomen tijdens een van de vele gevechten die ter plaatse werden uitgevochten met het naburige Nesebâr. Het is echter waarschijnlijker dat de Romeinen onder Marcus Lucullus het beeld in 72 v.Chr. naar Rome hebben ontvoerd waar het later verdwenen zou zijn.

De Griekse handelspost ontstond in de 6e eeuw v.Chr. en was in die tijd zeer belangrijk. Zo belangrijk dat het een eigen muntstelsel had. De inwoners waren over het algemeen machtige kooplieden die handel dreven langs de gehele kust van de Zwarte Zee, maar ook exporteerden naar Donaulanden. Toen in 510 v.Chr. Nesebâr (Mesembria) werd gesticht, vreesden de Grieken grote concurrentie en stichtten als tegenmaatregel Anhialo, het tegenwoordige Pomorie. Als gevolg van deze maatregelen bleven confrontaties met Nesebâr lange tijd uit en het werkelijke gevaar kwam uit een geheel andere hoek: de val van Athene. Zonder al te veel strijd namen de Thraciërs het bestuur over de stad over, maar met de komst van de Romeinen, was het ook met hun heerschappij gedaan.

De stad wordt ook wel ‘de stad van de redding’ genoemd. Dat heeft te maken met het feit dat het omstreeks de 5e eeuw werd gebruikt als verbanningsoord voor hoogwaardigheidsbekleders, zowel wereldlijke als kerkelijke, die in het toenmalige Constantinopel bij de heersers in ongenade waren gevallen. Om gezichtsverlies te voorkomen (en in leven te blijven), werd hun de mogelijkheid geboden om vrijwillig in ballingschap te gaan in Sozopol. Als gevolg van het feit dat er veel, weliswaar verbannen, Turken woonden, werd Sozopol gered van vernietiging door de Turken en ook vandaag de dag is de Turkse kolonie nog opvallend groot en zijn de Turkse invloeden nog duidelijk waarneembaar.

Net als in Nesebâr zijn er veel kerken en kapellen in Sozopol en ook hier zijn de meeste gesloten of in gebruik als galerie of handel in kitsch. Echter, de kunstgalerie op de uiterste kop van het schiereiland (in de voormalige middelbare school) en de Sv. Bogoroditsakerk zijn een bezoek meer dan waard. Opvallendste zaken in de kerk zijn het houtsnijwerk aan de altaarmuur en de bisschopstroon. Helaas is deze uitsluitend in het toeristenseizoen toegankelijk. De oude stad telt niet minder dan 180 monumenten en men is zeer voorzichtig met nieuw- en verbouw van deze vaak fotogenieke panden. Het archeologisch museum ter plaatse biedt een uitstekend beeld van de lange en soms roemrijke historie van het stadje. Iets daarvan herleeft jaarlijks tijdens het Apollonia festival in september, maar u kunt er dan ook genieten van theater, jazz en dichtkunst.