In het jaar 794 verhuisde de keizer naar Kyoto. Deze gebeurtenis was het startsein voor de zogenoemde Heian-periode (794-1192). De meeste verhalen uit deze tijd zijn door vrouwen geschreven; zij vervingen het complexe Chinese schrift (Kanji) door het eenvoudiger te lezen Hiragana en Katagana. Een van de eerste bekende werken in dit nieuwe schrift was 'Kokinshun', dat werd gevolgd door een groot aantal dagboeken. Het boek 'Genji-Monogatari' (The tale of Genji) verhaalt het liefdesleven van een jongeling aan het hof van de keizer. Dit verhaal maakte zo'n diepe indruk, dat vele Japanse schilders dit verhaal tot onderwerp van hun schilderijen maakten. In het begin van de elfde eeuw werd deze klassieke Japanse roman door de hofdame Chikibu Murasaki aan het papier toevertrouwd.

Het boeddhisme en de samoerai in de Japanse literatuur

In 1192 werd de regeringszetel door shogun Joritomo Minamota verplaatst naar Kamakura en in de jaren tot 1333 (het Kamakura-tijdperk) werd de boeddhistische invloed op de literatuur groter. Voorts was er in de literatuur een duidelijke invloed waarneembaar van de stijgende positie van de militaire klasse (de samoerai in het bijzonder) op de sociale ladder. Tegelijkertijd werd de hoofdrol van de vrouw in het literaire leven overgenomen door de man. Een bekende schrijver uit deze tijd is Chomei Kamo, die beroemd werd met zijn sterk door het boeddhisme beïnvloede meesterwerk 'Hojoki'. Een ander klassiek boek uit de Japanse literatuur is het boek 'Tsurezure-gusa', geschreven door de priester Kenko. Gedurende de zestiende eeuw ontwikkelt zich in Japan het Noh-toneel, waarin de poëzie een vooraanstaande rol speelt.

Haiku-gedichten

In diezelfde tijd ontstaan de bekende Haiku-gedichten, die grote bekendheid krijgen dankzij de dichter Basho (1644-1694), die tijdens zijn voetreizen door Japan aantekeningen in dichtvorm maakte. Andere bekende Haiku-dichters zijn: Buson Yosa (1716-1783) en Issa Kobayashit( 1763-1827).

Japanse literatuur tijdens het isolationisme

In de Tokugawa-tijd (1605-1867) krijgt Japan een sterk centraal gezag, dat zetelde in Edo (het latere Tokyo). Het land werd hermetisch afgesloten van het buitenland. Om iedere ongewenste invloed te weren, wierp men alle boeken van buitenlandse oorsprong in het vuur. De Tokugawa-tijd was echter ook de bloeitijd van het gedrukte woord, wat uitmondde in de verspreiding van de eerste kranten. Voorts wonnen de shintoïstische godsdienst en de leer van Confucius sterk in aanzien. In hun kielzog ontwikkelde zich de wetenschappelijke literatuur en, wat later, de roman. De romanschrijver Saikuku Ihara, die in Osaka woonachtig was, schreef zeer realistische verhalen, zoals 'Het leven van een courtisane' en 'Het leven van een wellustige'. Zijn voorbeeld werd gevolgd door veel schrijvers, die zich in hun werk lieten verleiden door het thema erotiek. Het gezicht van de achttiende-eeuwse literatuur werd voornamelijk bepaald door historische verhalen en humoristische werken. Bekend geworden auteurs uit deze periode zijn onder andere Kyoden Santo, Bakin Kyokutei, Akinari Ueda en Ikku Jippensha. 

Kennismaking met de literatuur buiten Japan (moderne literatuur Japan)

Het tijdperk van de moderne Japanse literatuur laat men beginnen bij het openstellen van de Japanse grenzen tijdens de Meiji-restauratie (1868-1912). De Japanners maakten kennis met de buitenwereld door de vele op schrift gestelde reisverhalen en tegelijkertijd met vertaalde literatuur uit andere landen. In navolging van Europa werd er een aantal literaire tijdschriften opgericht die een toenemende invloed kregen in Japan. Een nieuwe generatie schrijvers nam het voortouw; bekende namen waren: Soseki Natsume, Ogai Mori, Toson Shimasaki, Ichiyo Higuchi, Hakucho Masamune, Kafu Nagai en Naoya Shiga. Een zeer bekende auteur was Ryunosuke Akutagawa (1892-1927). Zijn psychologisch getinte korte verhalen maakten zoveel indruk, dat men besloot de belangrijkste literaire prijs van Japan naar hem te vernoemen. Voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog waren Yasunari Kawabata (1899-1971), Tatsuo Hori, Seiichi Funalbashi en Junichori Tanizaki (1886-1962) de toonaangevende schrijvers. Met name Yasunari Kawabata kreeg wereldbekendheid, nadat aan hem de Nobelprijs voor de literatuur was uitgereikt. Takaiji Kobayashi (1903-1933) en Sunao Tokunaga waren schrijvers die zich meer politiek bewust waren van hun omgeving en die zich in hun werk sterk maakten voor een socialistisch getinte maatschappij.

Japanse literatuur na de Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede Wereldoorlog werd het oorlogsverleden, inclusief het verwerken van de nederlaag en de vernietigende invloed van de atoom¬bommen, het belangrijkste thema in de Japanse literatuur. De vooraanstaande schrijvers van deze in alle opzichten nieuwe tijd waren: Osamu Dazai (1900-1948), Naoya Shiga (1883-1972), Shobei Ooka (geboren in 1909), Masuji Ibuse en Yukio Mishima (1925-1970). Met name Yukio Mishima heeft veel invloed gehad op de ontwikkeling van de moderne roman. Veel van zijn werk is in het Nederlands vertaald. Uit protest tegen het westers worden van zijn vaderland pleegde deze auteur in 1970 op rituele wijze zelfmoord. Momenteel zult u in veel Japanse en Nederlandse boekwinkels werk vinden van de auteur Kenzaburo Oë (geboren in 1935).

Literatuurlijst Japan

Aafjes, Bertus: De mysterieuze rechter Ooka. Amsterdam: Meulenhoff, 1986.

Abe, Kobo: De vrouw in het zand. Amsterdam: Meulenhoff, 1984.

Basho, Matsuo: Manefusa Reisverslag van een verweerd skelet. 2e dr. Amsterdam, Karnak, 1979.

Basho, Matsuo: De zomermaan en andere Japanse kettingverzen. Amsterdam: Meulenhoff, 1984

Buruma, lan: De spiegel van de zonnegodin. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1984.

Chand, Meira: Bonsai. Utrecht: Het Spectrum, 1987

Clavell, James: James Clavell's Shogun. Utrecht: Veen (etc), 1987.

Cosijns, Lucien F.: De uitdaging van Japan, of Een boodschap van wijsheid. Antwerpen: De Nederlansche boekhandel, 1984.

Duras, Marguerite: Hiroshima mon amour. 4e dr. Amsterdam: Pranger, 1980.

Endó, Shüsaku: Stilte. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1987.

Fabricius, Johan: Weetjenog, Yoshi? 5edr.Den Haag: Leopold, 1981.

Fukuzawa, Yukichi: De poorten gaan open. 2e dr. Amsterdam: Meulenhoff, 1983.

Guest, Lynn: Eeuwig zingt de nachtegaal. Weert: Phoenix, 1986.

Hellemans, Karei: Tanka, Haiku, Suenryü, inleiding tot de Japanse poëzie. Assen: Van Gorcum, 1980.

Ishiguro, Kazuo: Versluierde heuvels. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1985.

Josjikawa, Eiji: Moesasji. Amsterdam: Elsevier, 1985.

Kawabata, Kimiko: De binnenzijde van Japan. Amsterdam: balans (de Volkskrant), 1987.

Kawabata, Yasunari: Sneeuwland. 5e dr. Amsterdam: Meulenhoff, 1986.

Lustbader, Eric van: De Ninja. Utrecht: Het Spectrum, 1984.

Lustbader, Eric van: De Miko. Utrecht: Het Spectrum, 1986.

Maclnerney, Jay: Vreemdeling. Amsterdam: Bakker, 1987.

Matsubara, Hisako: Kraanvogels in de schemering. Utrecht: Bruna, 1985.

Matsumoto, Seicho: De Amsterdamse koffermoord en andere verhalen. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1979.

Melville, James: De negende netsuke. Amsterdam: Sijthoff, 1984.

Mishima, Yukio: Het gouden paviljoen. 3e dr. Amsterdam, Meulenhoff, 1986.

Mori, Ogai: De wilde gans. Amsterdam: Coppens/Frenks, 1985.

Morley, John: David De waterhandel. Amsterdam: Contact, 1985.

Murasaki, Chikibu: The tale of Genji. Harmondsworth: Penguin books, 1982.

Nagai, Kafu: De rivier Sumida; Verhaal van de oostkant van de rivier. Amsterdam: Coppens/Frenks, 1985.

Nakagami, Kenji: De Kaap. Amsterdam: Coppens/Frenks, 1986.

Nooteboom, Cees: Mokusei. 2e dr. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1983.

Oë, Kenzaburo: De dag dat de keizer hoffelijk mijn tranen droogt. 2e dr. Amsterdam: Meulenhoff, 1983.

Ooka, Makoto: Onder de slapeloze planeten. Amsterdam: Meulenhoff, 1986.

Rokebrand, Ronnie: Reishandboek Japan. Delft: Uitgeverij Elmar, 1992.

Rokebrand, Ronnie: Mist in de woestijn (literaire reisverhalen). Delft: Uitgeverij Elmar, 2005.

Schlossstein, Steven: Kensei. Haarlem: Gottmer, 1984.

Sei, Shonagon (=Kiyowara Nagiko): Dagboek (2e eeuw) 's Gravenhage: NijghA/an Ditmar, 1987.

Takeda, Taijun: Addergebroed; Op het eiland der bannelingen. Amster-dam: Coppens/Frenks, 1987.

Tanizaki, Junichiró: Dagboek van een oude dwaas. 3e dr. Amsterdam: Meulenhoff, 1987.

Togawa, Masako: De ladykiller. 's-Gravenhage: Bzztdh, 1987.

Tsushima, Yüko: Kind van de wind. Breda: De Geus, 1985.

Utamaro, Kitagawa: Een koor van vogels. Maarssen: Schwarz, 1981

Walle, W. van de: Basho, dichter zonder dak. Leuven: Peeters, 1985.

Van een deel van de hierboven vermelde auteurs zijn meerdere titels in het Nederlands verschenen (in veel gevallen bij dezelfde uitgeverij). Ten behoeve van de overzichtelijkheid heb ik alleen hun meest bekende werk in de literatuurlijst opgenomen.