Het parlement, het Storting, is het hoogste Noorse orgaan, vergelijkbaar met de Staten-Generaal in Nederland. De leden worden gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging, die gebaseerd is op het aantal inwoners per provincie. Iedere provincie beschikt over een aantal zetels in het parlement, dat afhankelijk is van het aantal inwoners. Om de vier jaar zijn er parlementsverkiezingen. Sinds 1898 is er algemeen kiesrecht in Noorwegen, aanvankelijk alleen voor mannen. Sinds 1913 ook voor vrouwen.

Het Storting met 165 leden bestaat uit twee kamers: het Odelsting (124 afgevaardigden) en het Lagting (41 afgevaardigden). Wetswijzigingen worden in iedere kamer apart behandeld, rijksbegrotingen en grondwetswijzigingen daarentegen gezamenlijk. De regering vormt de uitvoerende macht en dient het vertrouwen te hebben van het Storting.

De monarchie in Noorwegen

De koning, tevens staatshoofd, heeft hoofdzakelijk een symbolische functie. De monarchie is een sterk bindmiddel voor de Noorse samenleving. De houding van de koning is van groot belang voor het moreel in Noorwegen.

Haakon VII was de eerste koning na de onafhankelijkheid in 1905. Hij leidde de regering in ballingschap tijdens de Duitse bezetting en was een krachtig symbool voor het verzet. Haakon VII wordt op handen gedragen door de Noren. De geliefde koning viel in zijn badkamer, kwam in een rolstoel terecht en zijn gezondheid ging vervolgens achteruit. Hij stierf twee jaar later in 1957.

De huidige koning is Harald V (geboren in 1937), kleinzoon van Haakon VII. In 1991 besteeg hij de troon. Hij is getrouwd met een burgervrouw, Sonja Haraldsen. Het duurde negen jaar voor zij toestemming kregen voor hun huwelijk. De kroonprins, Haakon (geboren 1973), is getrouwd met Mette-Marit Tjessem Høiby. Dit huwelijk trok de publieke aandacht omdat de bruid een alleenstaande moeder met een besproken verleden was. De kroonprins en zijn vrouw hebben twee kinderen.

Het Noorse politieke leven kenmerkt zich door eigenzinnigheid en onverzettelijkheid. De Zweedse koning Karl Johan beet in het stof, toen hij in 1821 het Noorse parlement wilde beknotten, de persvrijheid beperken en de aristocratie versterken. Het Storting hield zijn voorstellen gewoonweg tegen. De Duitsers troffen een vastberaden koning en parlement tegenover zich toen zij in 1940 Noorwegen binnenvielen. Hun eis tot overgave na één dag oorlog werd afgewezen. Het Storting nam een ferm standpunt in: de regering kreeg alle volmachten totdat het parlement weer kon vergaderen (de zogenaamde Elverumsfullmakten).

De Noorse politiek na 1945

De Arbeiderspartij (Arbeiderparti) regeerde met een meerderheid van 1945 tot 1961 en legde de basis voor de verzorgingsstaat. De coalities van de Arbeiderspartij, conservatieven (Høyre), christen-democraten (Kristelig Folkeparti), centrumpartij (Senterparti), liberalen (Venstre) gingen daarna op min of meer dezelfde voet voort. Tientallen jaren regeerden minderheidskabinetten het land.

In 2005 trad een centrumlinkse meerderheidsregering aan. De Vooruitgangspartij (Fremskrittsparti) is een populistische partij, ontstaan als protestpartij in 1973, die de belastingen fors wilde verlagen en overheidsinvloed sterk terugdringen. De partij en haar leider Carl I. Hagen staan bekend om hun standpunt om de immigratie van niet-westerlingen flink te verminderen.

De sociaal-democratische Gro Harlem Brundtland was de eerste vrouwelijke premier van Noorwegen in 1981, toen zij enkele maanden de regering leidde. Ze zou drie keer een kabinet leiden en daarna de functie van directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vervullen.

Thema’s die regelmatig onderwerp van discussie zijn in de Noorse politiek zijn onder meer het lidmaatschap van de NAVO, het lidmaatschap van de EU, het oliebeleid, de aanwending van het Oliefonds, milieu en immigratie.

Bronnen geschiedenis en staatsinrichting van Noorwegen

W.W. Fitzhugh & E.I. Ward, Vikings. The North Atlantic Saga Washington/London, 2000. Norway. Portrait of a nation. Dinamo Forlag, Oslo, 2004.
www.noorwegen.nl: officiële Noorse website in Nederland (Noorse ambassade)
www.kongehuset.no: website koninklijk huis
www.stortinget.no: website parlement
www.regjeringen.no: website regering