Toen ze te ver naar het zuiden dreigden af te zakken kregen ze het weer aan de stok met de Maasai en de Kipsigis. Uiteindelijk vonden ze hun thuisland in de lagere gedeelten van het westelijke hoogland. De Gusii hebben altijd naar een onafhankelijke status gestreefd en vooral de Britten hebben dat tijdens het koloniale bewind geweten. Om de Gusii tot een andere opstelling te dwingen werden velen van hen verplicht te dienen in het Britse leger waar ze onder een ijzeren discipline werden gedrild tot gehoorzame onderdanen.

De Gusii leven in familieverband. Zo’n familie bestaat uit een man die tevens het hoofd van de clan is en zijn vrouwen, de getrouwde zonen en hun vrouwen en hun vele kinderen. Het volk staat bekend om z’n grote kindertallen. Dat heeft alles met overleven te maken. De enorme kindersterfte en de verdediging van het familiebezit zijn daarvoor de belangrijkste beweegredenen. Zowel meisjes als jongens worden omstreeks hun veertiende levensjaar door middel van een uitgebreide ceremonie volwassen.

Rituelen zijn zeer belangrijk in het dagelijks bestaan. Ze worden uitgevoerd onder leiding van de meest invloedrijke man die de Gusii kennen, de medicijnman. Hij bepaalt ook de doodsoorzaak van een Gusii omdat men ervan uitgaat dat de dood niet bij het leven behoort, maar het gevolg is van tovenarij. Dit kan zowel een interne als een externe oorzaak hebben en het gebeurt nog regelmatig dat de Gusii anderen ter verantwoording roepen vanwege een overlijden. Doorgaans wordt de zaak opgelost door de medicijnmannen van de belanghebbende groeperingen. Gusii kennen een zeer ongebruikelijk geneesmiddel. Zo zult u bij het volk veel klachten over hoofd- en rugpijn waarnemen. De oorzaak ervan is simpel: er worden stukjes ruggengraat en schedel gebruikt om, in gemalen vorm, andere ziekten en kwalen te bestrijden.

De Gusii leven van landbouw en veeteelt. Daarnaast brouwen ze een bijzondere soort bier, dat u alleen kunt proeven als u geluk heeft een Gusiifamilie te bezoeken tijdens een speciale gelegenheid. Dan wordt er behoorlijk doorgedronken en het is niet verstandig het resultaat van een dergelijk gelag af te wachten.

Een aantal Gusii heeft zich toegelegd op het bewerken van speksteen dat ze uit het Itembegebergte halen. Ze maken er tal van kunstvoorwerpen van zoals vazen en kandelaars, artikelen die u in vrijwel geheel Kenia kunt kopen en die een gewild souvenir vormen.