Het landschap van Finnmark wijkt af van de rest van Noord-Noorwegen: hier geen steile spitse bergen meer langs de kust, maar kale toendraplateaus die met hoge kliffen abrupt eindigen aan de Noorse Zee en de Barentszzee. Met als uiterste punt op het eiland Magerøy de Noordkaap, met 71 °11’08’’ het noordelijkste stukje Europa, waar de zon ’s zomers 2 1/2 maand niet ondergaat. Het kustgebied van Finnmark kent ondanks de warme Golfstroom (ijsvrije havens) een bar subarctisch toendraklimaat. Het land is kaal en boomloos en de kust wordt ’s?winters geteisterd door zware stormen. Op de plateaus van Nordkyn en Varanger groeien aan zee planten die zuidelijker in Noorwegen alleen hoog in de bergen groeien. Achter de kustzone dringen grote fjorden diep landinwaarts (Altafjord, Porsangen, Laksefjord, Tanafjord, Varangerfjord). Het binnenste van deze fjorden heeft een zachter klimaat dan aan de kust en op de hoogvlakte.

In deze overgangszone groeien de noordelijkste dennen- en berkenbossen en liggen drie grote plaatsen, Alta, Lakselv en Kirkenes. Het zuidelijke deel van Finnmark wordt gevormd door een licht golvende hoogvlakte, de Finnmarksvidda, met een gemiddelde hoogte van 400 m. Slechts enkele afgeronde bergtoppen steken daar nog bovenuit, zoals de Rastigaissa (1067 m) aan de grens met Finland. De vidda heeft een landklimaat met warme zomers en zeer koude winters met veel sneeuw. De Finnmarksvidda is het domein van de muggen en het decor van de roman ‘Nooit meer slapen’ van Willem Frederik Hermans. De bevolking op de Finnmarksvidda is grotendeels van Sami-afkomst en leeft in de plaatsen Kautokeino (Guovdageaidnu) en Karasjok (Kárášjohka). In Finnmark leven al duizenden jaren lang verschillende volken en culturen. De unieke rotstekeningen van Alta zijn 6200 jaar oud en getuigen van prehistorische bewoning langs de kust. De Noren in de vissersdorpen langs de kust leefden vroeger naast de kust-Samen, die leefden van visserij en landbouw.

Het binnenland is nog steeds het leefgebied van de rendierhoudende berg-Samen die met hun kudden van de hoogvlakte naar de kust trekken. En de Finse taal en cultuur zijn aanwezig in de plaatsen Nesseby en Vadsø op Nord-Varanger, waar de Kven (een Finse bevolkingsgroep) een minderheid vormt. Stadjes langs de kust van Finnmark hebben een eeuwenlange traditie van handel met Rusland, die na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie langzaam weer is opgebloeid. Er zijn in Finnmark veel nieuwe Russische immigranten en er zijn bootverbindingen tussen Moermansk en Kirkenes/Vardø.

In Finnmark worden 4 talen officieel gebruikt. Naast Noors (Riksmål) en Samisch wordt ook Kvensk en Russisch gesproken. Het is niet ongebruikelijk gemeente- en plaatsnaamborden te zien in verschillende talen, zoals Noors-Russische straatnaamborden in Kirkenes. De laatste decennia is het aantal inwoners van Finnmark ondanks immigratie gestaag gedaald, sinds 1975 met ongeveer 8%. Een trend die zich lijkt voort te zetten, ondanks maatregelen van de overheid, zoals belastingsvoordelen.

Reisroutes

Door de provincie Finnmark loopt min of meer één weg langs de kust en één door het binnenland. De hoofdweg E6 loopt door de provincie van Alta tot Kirkenes, waar de langste Noorse weg eindigt. De E6 volgt eerst de kust, later volgt hij de grens met Finland. Voor bestemmingen als Hammerfest, de Noordkaap, het Nordkinnschiereiland of het Varangerschiereiland moet telkens de hoofdweg worden verlaten. Om veel heen-en-weer rijden te voorkomen is het praktisch om af en toe met een van de schepen van de Hurtigrute een stuk langs de kust te varen naar een volgende haven (de Hurtigrute neemt op beperkte schaal auto’s mee). Havens die de Hurtigrute aandoet in Finnmark zijn Øksfjord, Hammerfest, Havøysund, Honningsvåg, Kjøllefjord, Mehamn, Berlevåg, Båtsfjord, Vardø, Vadsø – alleen in noordelijke richting – en Kirkenes. In de winter kunnen veel wegen in Finnmark door sneeuwval zijn afgesloten; vaak kunnen sommige trajecten slechts enkele malen per dag in colonne worden afgelegd (achter een sneeuwschuiver). De beschrijving van Finnmark begint met West-Finnmark, de kust naar Alta, Hammerfest en de Noordkaap. Daarna volgt de Finnmarksvidda (Indre Finnmark) met de plaatsen Kautokeino (Guovdageaidnnu), Karasjok (Kárášjohka) en Lakselv. En ten slotte Oost-Finnmark (Øst-Finnmark) met de schiereilanden Nordkinn en Varanger en de stadjes Vadsø, Vardø en Kirkenes.